บาลีดิค ทุกอย่างเกี่ยวกับบาลี

• สัตว์โลก
• บุคคล  สมุหนาม นักบวช การศึกษา ครอบครัว ญาติ อาชีพ
• สัตว์ดิรัจฉาน สัตว์บก สัตว์เลื้อย คลาน สัตว์ปีก สัตว์น้ำ สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก แมลง อวัยวะสัตว์ อื่นๆ
• ร่างกาย
• ต้นไม้
• ธรรมชาติ
• ทิศ
• สถานที่ นิบาต อื่นๆ
• ยาน พาหนะ
• อาหาร
• น้ำ เครื่องดื่ม
• ผ้า อาภรณ์
• บ้าน ส่วนประกอบ อุปกรณ์
• สิ่งของ
• สิ่งของภายในบ้าน
• สิ่งก่อสร้าง บริขาร สิ่งต่างๆ ในวัด
• รัตนชาติ แร่ธาตุ
• โลกธาตุ จักรวาล
• โลก แผ่นดิน
• ที่เก็บน้ำ และทางน้ำ
• การปกครอง
• พาหนะต่างๆ
• เครื่องเขียน การพิมพ์
• เครื่องมือ
• เวลา ในวัน ในเวลา ในกาล ในขณะ ความถี่ สำนวน ประโยคแทรก
• นิบาต อุปมา เนื้อความต่างๆ ผูกศัพท์และประโยค บอกปริกัป บอกความสงสัย คำถาม บอกความรับ สักว่าทำบทให้เต็ม บอกปฏิเสธ
• คุณภาพ ลักษณะ
• ความรู้สึก บุคคลิก
• อายุ
• ขนาด
• อุณหภูมิ
• สัมผัส
• จำนวน ปริมาณ
• สัพพนาม
• สี
• รสชาติ
• ระยะทาง
• เงื่อนไข สภาพ ฐานะ
• รูปร่าง
• โรค
• ธรรม
• อื่นๆ

* เมื่อคลิกลิงค์แล้ว  กดปุ่ม [Home] บนคีย์บอร์ด เพื่อกลับมายังตำแหน่งต้นเอกสารได้

ปรับปรุง 12 ก.ย.60

• ศัพท์ที่เป็นนามนาม:  ตัวหนา = ปุงลิงค์    ตัวหนาเอียง = นปุงสกลิงค์   ตัวหนาขีดเส้นใต้ = อิตถีลิงค์
• ค้นหาศัพท์ในหน้านี้ ได้อย่างรวดเร็ว โดยการกด Ctrl+F แล้วพิมพ์อักษร/คำ ที่ต้องการค้นหา

สัตว์โลก

• สัตว์ ชนฺตุ ‘ผู้เกิด’
• สัตว์ สตฺโต ภูโต ภูตํ*
• สัตว์ ปาโณ ‘มี ปราณ/ลมหายใจ/ชีวิต’
• สัตว์มีชีวิต ปาณภูโต
• หมู่สัตว์ หมู่ชน สัตว์โลก ปชา

บุคคล (เป็น ปุ. หรือ อิต. เท่านั้น)

• ตน อตฺตา [อตฺต]
• พรหม พฺรหฺมา [พฺรหฺม]
• เทวดา เทโว เทวตา อมโร สุโร
• เทวบุตร เทพธิดา เทวปุตฺโต เทวธีตา [-ธีตุ]
• นางอัปสร นางฟ้า อจฺฉรา
• พระอินทร์ สกฺโก เทวราชา มฆวา
  อินฺโท วชิรปาณิ
• ยักษ์ ยักษิณี ยกฺโข ยกฺขินี
• เปรต เปโต
• สัตว์นรก เนรยิโก
• ดิรัจฉาน ติรจฺฉาโน ติรจฺฉานคโต
• อสุรกาย อสูร อสุโร อสุรกาโย
•  
• ชน คน ชโน ‘ผู้เกิด’ (ไม่เจาะจงว่าชายหรือหญิง)
• บุคคล ปุคฺคโล (ไม่เจาะจงว่าชายหรือหญิง)
• มนุษย์ คน มนุสฺโส (ไม่เจาะจงว่าชายหรือหญิง และไม่มีความหมายพิเศษสูงกว่าคำว่า ชน นร)
  มนุสฺสี (ไม่มีใช้)
• คน นโร (ไม่เจาะจงว่าชายหรือหญิง)  นารี
• ผู้ชาย บุรุษ ปุริโส ปุมา โปริโส โปโส (ไม่เจาะจงว่าชายหรือหญิงบ้าง) มานโว
• ผู้หญิง หญิง สตรี อิตฺถี ถี
• มาตุคาม ผู้หญิง มาตุคาโม
• มหาชน มหาชโน (เป็นเอกวจนะเท่านั้น ในความหมายพหุวจนะ)
• บริษัท ประชุมชน  ปริสา
• เด็ก ทารก ทารโก ทาริกา กุมาโร กุมารี กุมารโก กุมาริกา พาโล
• เด็กในท้อง คพฺโภ
• เด็กทารก เด็กอ่อน ถนโป ถนปา ‘ดื่มจากเต้านม’
• ดรุณ คนหนุ่มสาว ตรุโณ ตรุณี ยุวา [ยุว]  ยุวติ ยุวตี มาณโว มาณวโก มาณวิกา วนิตา
• คนหนุ่ม ภิกษุหนุ่ม ทหโร
• คนแก่ (ผู้ใหญ่ โดยอายุ โดยฐานะ ...) มหลฺลโก มหลฺลิกา
• หญิงสาว สุตา
• หญิงสาวน้อย กญฺญา
• กุลบุตร กุลธิดา กุลปุตฺโต กุลธีตา [-ธีตุ]
• เพื่อน มิตร สหาย มิตฺโต สหาโย สหายโก สหายิกา สุหชฺโช สขา สขี; สมฺม (อาลปนะ)
• พระราชา พระราชินี ราชา [ราช] ราชินี มเหสี
• พระราชบุตร พระราชธิดา  ราชปุตฺโต ราชธีตา [-ธีตุ]
• กษัตริย์ นางกษัตริย์ เทวี ขตฺติโย ขตฺติยา ขตฺติยานี เทโว (=สมมุติเทพ) เทวี
• 1 กษัตริย์ ขตฺติโย
• พระเจ้าจักรพรรดิ จกฺกวตฺติ จกฺกวตฺตี
• พระเจ้าแผ่นดิน ภูปติ ภูปาโล
• อำมาตย์ อมาตย์ อมจฺโจ
• นักรบ ทหาร โยโธ
• 2 พราหมณ์ พฺราหฺมโณ พฺราหฺมณี
• 3 แพศย์ พ่อค้า เวสฺโส
• 4 ศูทร สุทฺโท
• 0 จัณฑาล จณฺฑาโล
• ทาส ทาโส ทาสี  ทาสในเรือน ฆรทาโส ฆรทาสี
• คนใช้ จูฬุปฏฺฐาโก ปริจาริโก ปริจาริกา เจโฏ เจฏโก เปสฺโส เสวโก
• ข้าศึก ศัตรู อริ ริปุ สตฺตุ อมิตฺโต
  สปตฺโต ปฏิภาโค ปจฺจามิตฺโต
  ปจฺจตฺถิโก  ปจฺจนิโก ปจฺจนีโก
  ปฏิปกฺโข วิปกฺโข
• คนรวย เศรษฐี กฎุมพี คนมีทรัพย์ เสฏฺฐี กุฏุมฺพิโก กุฏุมฺพี ธนปติ มหทฺธโน สธโน
• คนจน ทลิทฺโท ทฬิทฺโท ทุคฺคโต นิทฺธโน
• ผู้รู้ วิญญูชน วิญฺญู
• ผู้เจริญ (แปลโดยอรรถว่า ‘ท่าน…’)
  ภวํ [ภวนฺต] โภโต โภตี; โภ โภติ (อาลปนะ);
  ภทนฺโต ภทฺทนฺโต ภทฺโท ภทฺทา ภทฺโร
• ผู้มีอายุ (แปลโดยอรรถว่า ‘ท่าน…’) อายสฺมา [อายสฺมนฺตุ]
• เจ้า บดี ปติ
• ผู้เป็นใหญ่ อธิบดี อธิปติ อิสฺสโร
• ผู้ใหญ่ มหลฺลโก มหลฺลิกา
• พระผู้เป็นเจ้า พระคุณเจ้า (เรียกนักบวช); เจ้า  แม่เจ้า นาย สุภาพบุรุษ สุภาพสตรี อยฺโย อยฺยา
• คนมีปัญญา บัณฑิต ปณฺฑิโต ปณฺฑิตปุริโส เมธาวี ภูริ สปฺปญฺโญ
• คนดี สํ สนฺโต [สนฺต]; สปฺปุริโส สุโปริโส
  สาธุ สาธุชีวี กลฺยาโณ กลฺยาณี กลฺยาณชโน กลฺยาณชฺฌาสโย กลฺยาณชฺฌาสยภูโต
• ปัณเฑาะก์ ปณฺฑโก
• ชาวเมือง นาคโร นครวาสี
• แขก อาคนฺตุโก อติถิ ปาหุโน ปาหุนโก
• คนพาล อันธพาล พาโล อนฺธพาโล
• คนบ้า อุมฺมาโท มตฺโต อุมฺมตฺโต อุมฺมตฺตโก อุมฺมตฺติกา
• คนง่อย ปีฐสปฺปี  dwarf วมโน
• คนขี้เมา คนเมา นักเลงสุรา โสณฺโฑ สุราโสณฺโฑ
• หญิงแพ้ท้อง โทหฬินี

สมุหนาม

• สงฆ์ หมู่ คณะ สงฺโฆ คโณ 
  หมู่ภิกษุ ภิกฺขุสงฺโฆ
• หมู่สัตว์ ปชา  มหาชน มหาชโน (เป็นเอกวจนะเสมอ และไม่จำเป็นต้องมีจำนวนมากมาย)
• บริษัท หมู่ ปริสา 
  ภิกษุบริษัท ภิกฺขุปริสา
  ภิกษุณีบริษัท ภิกฺขุนีปริสา
  พรหมบริษัท พฺรหฺมปริสา
  ปริพพาชกบริษัท ปริพฺพาชกปริสา
• ฝูง หมวด หมู่ พวก ประชุม กอง คณะ กาโย กลาโป ขนฺโธ สมุโห สมูโห สงฺฆาโต สญฺจโย สมุจโย สมุทาโย สมวาโย สตฺโถ สนฺโทโห ราสิ กทมฺพกํ สํหติ สมิติ
   

นักบวช

• พระพุทธเจ้า พุทฺโธ พุทฺโธ สมฺพุทฺโธ สมฺมาสมฺพุทฺโธ; ทสพโล สพฺพญฺญู
  มุนินฺโท โลกนาโถ สุคโต มารชิ ชิโน ธมฺมราชา ตถาคโต สยมฺภู
• พระผู้มีพระภาค ภควา [ภควนฺตุ]
• พระอรหันต์ อรหา อรหํ [อรหนฺต] อรหนฺตี; อเสกฺโข
• พระขีณาสพ ขีณาสโว ขีณาสวา ‘สิ้นอาสวะ’
• พระโสดาบัน โสตาปนฺโน โสตาปนฺนา
• อริยะ อริโย อริยา
• สมณะ สมโณ
• ภิกษุ ภิกษุณี ภิกฺขุ ภิกฺขุนี
• ภิกษุคุมก่อสร้าง นวกมฺมิกภิกฺขุ
• สามเณร สามเณโร สามเณรี สมณุทฺเทโส
• ภิกษุหนุ่มและสามเณร ทหรสามเณรา
• เถระ เถรี เถโร เถรี
• อุปัชฌาย์ อุปชฺฌาโย อุปชฺฌายโก
• สัทธิวิหาริก สทฺธิวิหาริโก สทฺธิวิหารี
  สทฺธิวิหารินี ‘ผู้อยู่ร่วม’ (ผู้บวชกับอุปัชฌาย์โดยตรง)
• อันเตวาสิก อนฺเตวาสิโก อนฺเตวาสี
  อนฺเตวาสินี ‘ผู้อยู่อาศัยด้วย’ (ศิษย์ผู้มาอยู่ด้วย)
• สาวก สาวโก สาวิกา
• อาจารย์ นิสฺสโย ‘ผู้เป็นที่อาศัย(ของศิษย์)’
• นิสิต นิสฺสิโต ‘ผู้อาศัย(อาจารย์)’
• พราหมณ์ พฺราหฺมโณ พฺราหฺมณี
• ฤาษี มุนี อิสิ มุนิ
• นิครนถ์ โยคีเปลือย นิคณฺโฐ อเจลโก ทิฆมฺพโร
• เดียรถีย์ อัญญเดียรถีย์ ติตฺถิโย อญฺญติตฺถิโย ‘ผู้มีลัทธิดังท่าเป็นที่ข้าม (นักบวชนอกพุทธศาสนา)
• ปริพพาชก ปริพฺพาชโก ปริพฺพาชิกา
• ดาบส ตาปโส ตาปสี ตาปสินี
• โยคี โยคี
• อุบาสก อุบาสิกา อุปาสโก อุปาสิกา
• ผู้รักษา(ศีล)อุโบสถ อุโปสถิโก อุโปสถิกา

การศึกษา

• ครู อาจารย์ ครุ อาจริโย สิกฺขาปโก
• ศิษย์ สิสฺโส
• นักเรียน นักศึกษา สิกฺขโก อุคฺคหณโก

ครอบครัว ญาติ

• คหบดี พ่อเจ้าเรือน หญิงเจ้าเรือน คหปติ คหปตานี head of the household
• หญิงแม่เรือน ฆรณี
• คฤหัสถ์ ฆราวาส ผู้อยู่ครองเรือน คิหิ คหฏฺโฐ ฆราวาโส layman laywoman
• หญิงที่รัก กานดา กนฺตา
• คู่รัก คนรัก ชู้ ชาโร ชารา ชารี lover
• พ่อ บิดา ปิตา [ปิตุ] father
• แม่ มารดา มาตา [มาตุ] mother
• พ่อ แม่ ชนโก ชนิกา ชนนี ‘ผู้ให้เกิด’
• แม่นม แม่เลี้ยง พี่เลี้ยงนางนม ธาติ ธาตี nurse stepmother
• ลูกชาย บุตร  ปุตฺโต โอรโส son
• ลูกสาว ธิดา ธีตา [ธีตุ] สุตา daughter
• ญาติ ญาตโก ญาติ ญาติโก ญาติกา พนฺธุ relative
• พี่น้องชาย ภาตา [ภาตุ] ภาติโก brother
• พี่น้องหญิง ภคินี sister
• พี่ชาย เชฏฺฐภาตา เชฏฺฐภาติโก เชฏฺโฐ elder/older brother
• พี่สาว  เชฏฺฐภคินี เชฏฺฐา elder/older sister
• น้องชาย กนิฏฺโฐ กนิฏฺฐภาตา [-ภาตุ] อนุโช younger brother
• น้องสาว กนิฏฺฐภคินี กนิฏฺฐา younger sister
• หลาน ลูกของพี่น้องหญิง ภาคิเนยฺโย
  ภาคิเนยฺยา niece
• หลาน ลูกของลูก นตฺตา นตฺตา นตฺตุธีตา [-ตุ] grandson granddaughter
• เหลน ลูกของลูกของลูก ลูกของหลาน
  ปนตฺตา ปนตฺตา [-ตุ] great grandson
• ลุง-อา (พี่ชาย-น้องชาย ของพ่อ) ปิตุโล uncle
• ลุง-อา (พี่ชาย-น้องชาย ของแม่) มาตุโล uncle
• ลุง (พี่ชาย ของพ่อ) มหาปิตา [-ปิตุ] ‘พ่อใหญ่’ uncle
• อา (น้องชาย ของพ่อ)
  จุลปิตา จุลฺลปิตา จุฬปิตา จูฬปิตา [-ปิตุ] ‘พ่อน้อย’ uncle
• ป้า-น้า (พี่สาว-น้องสาว ของพ่อ) ปิตุลานี ปิตุจฺฉา ปิตุภคินี aunt
• ป้า-น้า (พี่สาว-น้องสาว ของแม่) มาตุลานี มาตุจฺฉา มาตุภคินี aunt
• ลูกพี่ลูกน้อง cousin:
  ลูกชายของป้า/น้า (พี่สาว-น้องสาว ของพ่อ/แม่)
   ปิตุจฺฉาปุตฺโต paternal aunt's son
   มาตุจฺฉาปุตฺโต maternal aunt's son
  ลูกชายของลุง/อา (พี่ชาย-น้องชาย ของพ่อ/แม่)
   ปิตุลปุตฺโต paternal uncle's son
   มาตุลปุตฺโต maternal uncle's son
  (ถ้าเป็นลูกสาว เปลี่ยน -ปุตฺโต เป็น -ธีตา)
• ปู่ ตา อยฺยโก ปิตามโห grandfather
• ย่า ยาย อยฺยกา อยฺยิกา อยฺยกี อยฺยกานี มาตามหี grandmother
• ทวด (พ่อ-แม่ของปู่ตาย่ายาย) ปยฺยโก ปยฺยิกา great-grandfather great-grandmother
•  
• นาย สามี ผัว สามิ สามี สามิโก ปติ master husband
• เมีย ภรรยา ทาโร ชายา ภริยา ปชาปตี wife
• เมียเก่า(ก่อนบวช) ปุราณทุติยิกา (หญิงที่สองผู้มีในก่อน)
• พ่อตา พ่อ(ของ)เมีย; พ่อ(ของ)ผัว สสุโร สสฺสุโร father-in-law
• แม่ยาย (แม่ของเมีย); แม่(ของ)ผัว สสฺสุ สสุรี สสฺสุรี mother-in-law
• แม่ผัวและพ่อผัว แม่ยายและพ่อตา สสุรา สสฺสุรา สสฺสุสสฺสุรา
• ลูกเขย (ผัวของลูกสาว) ชามาตา [-ตุ] son-in-law
• พี่เขย น้องเขย (ผัวของพี่น้องหญิง) ภคินีปติโก ภคินีสามิ  brother-in-law
• พี่ผัว น้องผัว (พี่น้องหญิงของผัว) นนนฺทา สามิภคินี sister-in-law
• พี่เมีย น้องเมีย (พี่น้องชายของเมีย) สาโล ภริยาภาตา brother-in-law
• (ลูก)สะใภ้ (เมียของลูกชาย) วธู วธุกา สุณฺหา  daughter-in-law
• พี่สะใภ้ น้องสะใภ้ (เมียของพี่น้องชาย) ภาตุชายา sister-in-law
• พ่อม่าย วิธโว มตภริโย widower
• แม่ม่าย วิธวา มตสามิกา widow
• หมัน วญฺฌ sterile

อาชีพ

• เสมียน เลขโก
• เลขานุการ เลขานุกาโร
• ชาวนา กสโก กสฺสโก  
• คนทำสวน อุยฺยานปาโล
• พ่อครัว สูโท
• คนทำขนม ปูปกาโร ปูปิโย
• พ่อค้า วาณิโช วาณิชโก
• หมอ แพทย์ เวชฺโช
• ช่างไม้ ถปติ ตจฺฉโก วฑฺฒกี
• ช่างดอกไม้ มาลากาโร
• ช่างทอง สุวณฺณกาโร นาฬินฺธโม
• ช่างเหล็ก กมฺมาโร
• ช่างปั้น ช่างหล่อ ปฏิมากโร ปฏิพิมฺพกาโร
• ช่างแกะหิน สิลาวฑฺฒกี
• ช่างหม้อ กุมฺภกาโร
• ช่างรองเท้า อุปาหนิโก
• ช่างฝีมือ ช่างศิลป์ สิปฺปี สิปฺปโก
• จิตรกร จิตฺตกาโร
• ช่างตัดผม กัลบก นหาปิโต กปฺปโก
• ช่างเย็บหนังสือ โปฏฺฐกสิพฺพโก
• ช่างทาสี วณฺณาเลปโก
• ช่างย้อม รญฺชโก
• ช่างทอ ตุณฺณวาโย
• ช่างทอผ้า เปสกาโร
• ช่างจักสาน เวโณ
• ช่างฟอกหนัง จมฺมกาโร
• ช่างกลึง จุนฺทกาโร
• ช่างเรียงพิมพ์ วณฺณโยชโก
• ช่างรถ รถกาโร
• ช่างยนต์ ยนฺตสิปฺปิ
• ช่างก่ออิฐ อิฏฺฐกวฑฺฒกี
• คนขับรถ สารถี รถาจริโย สารถิ ปาชโก
• พ่อค้าเกวียน สตฺถวาโห
• คนขับเกวียน สากฏิโก
• พ่อค้าเร่ กจฺฉปุโฏ
• พ่อค้าข้าว ตณฺฑุลิโก
• คนขายเนื้อ มาควิโก ปสุฆาตโก
• คนขายปลา มจฺฉิโก
• คนขายหมู สูกริโก
• คนขายยา โอสธิโก
• คนขายน้ำมัน เตลิโก
• คนขายเหล้า มชฺชวิกฺกยี โสณฺฑิโก
• คนขายของหอม คนฺธิโก
• คนขายไม้ กฏฺฐิโก
• คนค้าผลิตภัณฑ์ไม้ ทารุภณฺฑิโก
• คนขายผ้า วตฺถิโก
• คนขายพรม ปาวาริโก
• คนขายเครื่องเขียน ลิปิภณฺฑิโก
• นายหน้า กยวิกฺกยิโก
• คนเลี้ยงช้าง ควาญช้าง หตฺถิโคปโก
• คนเลี้ยงโค โคโป โคปาโล โคปาลโก
• คนเลี้ยงแพะ อชปาโล
• คนเลี้ยงแกะ เมณฺฑปาโล
• คนเลี้ยงม้า อสฺสปาโล
• คนขี่ม้า อสฺสาจริโย
• คนฝึกม้า อสฺสทมโก
• นักกฎหมาย นีติเวที
• นักคณิต คณโก
• คนพิมพ์ คนประทับตรา มุทฺทาปโก
• ผู้ประกาศ ปกาสโก
• หัวหน้าคนงาน กมฺมนฺตนายโก
• หมอดู อิกฺขณิโก
• พ่อมด แม่มด หมอดู อิกฺขณิโก อิกฺขณิกา ตุลฺยา
• พราน เนสาโท ลุทฺโท ลุทฺทโก วฺยาโธ
• พรานนก สากุณิโก
• ชาวประมง เกวฏฺโฏ มจฺฉพนฺโธ ชาลิโก
• นักพนัน นักเลงสะกา อกฺขธุตฺโต ชูตกาโร
• คนเฝ้าประตู ทฺวารปาโล
• คนเฝ้ายาม ยามิโก
• คนเฝ้าร้าน อาปณิโก
• คนหาบหญ้า ติณหารโก
• โสเภณี คณิกา เวสิยา เวสิ เวสี หญิงแพศยา
• คนรับจ้าง ภตโก
• นักพูด นักปราศัย กถิโก
• นักเขียน คนฺถกาโร
• กวี กวิ กวี
• ทูต ทูโต สาสนหโร
• นักเทศก์ เทสโก
• นักดนตรี วาทโก
• นักเล่นพิณ เวณิโก
• นักร้อง คายโก
• นักฟ้อน รำ เต้น นโฏ นฏฺฏโก นตฺตโก
• นักเล่นกล อินฺทชาลิโก
• นักกีฬา กีฬโก
• กรรมกร คนใช้แรงงาน กมฺมกโร
• วณิพก วณิพฺพโก
• ขอทาน ยาจโก
• คนคุ้ยขยะ คนเทดอกไม้? ปุกฺกุโส
• คนโกง คนหลอกลวง วญฺจโก สโฐ
• โจร ขโมย โจโร เถโน
• นักเคมี รสายนิโก
• นักสำรวจ ภูมิมาณโก รชฺชุคาหโก
• คนซักล้าง รชโก โธวโก

สัตว์ดิรัจฉาน ติรจฺฉานา (เป็น ปุ. หรือ อิต. เท่านั้น)

สัตว์บก ถลชา

• สิงโต ราชสีห์ สิงห์  สีโห เกสรี สีหราชา มิคราชา
• เสือ อชิโน
• เสือ เสือโคร่ง พฺยคฺโฆ พฺยคฺฆี วฺยคฺโฆ
  วฺยคฺฆี สทฺทูโล
• เสือดาว เสือเหลือง ทีปิ ทีปินี สทฺทูโล มิคาทโน อชิโน อชินี
• เสือปลา วิลาโร วิฬาโร พพฺพุ วโก โกนิสาตโก
• สัตว์ร้าย (เช่น เสือ) วาฬมิโค สาปโท
• ช้าง หตฺถี หตฺถินี มาตงฺโค กรี กุญฺชโร นาโค นาคี คโช วารโณ กเรณุกา
• ช้างหนุ่ม ตรุณหตฺถี
• ช้างแก่ ชิณฺณหตฺถี
• ช้างน้อย หตฺถิจฺฉาโป
• ช้างตกมัน มตฺตหตฺถี
• ช้างตัวประเสริฐ วรวารโณ
• ช้างสะเทิน (ช้างใกล้วัยหนุ่มสาว) หตฺถิถลโภ
• ม้า ตุรโค อสฺโส วาโห
• ม้าอาชาไนย อาชานีโย อาชาเนยฺโย อาชญฺโญ
• ลา คทฺรโภ คทฺรภี ขโร
• อูฐ กรโภ
• เนื้อ กวาง ละมั่ง มิโค สารงฺโค กุรุงฺโค กุรงฺโค อชินโยนิ
• แกะ เมณฺโฑ เมณฺฑโก เอฬโก อวิ
• แพะ อโช อชี อชา วสฺโส
• วัว โค โค (ไม่เจาะจงว่าตัวผู้ตัวเมีย) โคโณ คาโว คาวี อุสโภ พลิวทฺโท
• โคนม เธนุ
• ควาย กระบือ มหิโส มหีโส ลุลาโย
• กระบือบอด อนฺธมหิโส อนฺธมหีโส
• กระทิง ควโล
• แรด คณฺฑโก ขคฺควิสาโณ
• หมี อิกฺโก อจฺโฉ
• ลิง มกฺกโฏ มกฺกฏี วานโร กปิ
• ลิงเสน กปิ  
• ชะนี โคนงฺโค โคนงฺคุโล โคนงฺคลี
• สุนัข หมา สุนโข โสโณ สา สาโน สาฬูโร กุกฺกุโร
• สุนัขจิ้งจอก สิคาโล
• หมาป่า หมาไน วโก
• สุนัขบ้า อติสุโณ อลกฺโก
• แมว มชฺชาโร มชฺชารี วิลาโร วิฬาโร พิฬาโร พพฺพุ พพฺพุโก
• หมู สูกโร วราโห
• หมูป่า วราโห
• กระต่าย สโส เปลโก เพลโก
• กระรอก กลนฺทโก
• กระรอกบิน กุลิโย
• กระแต กลนฺทโก
• หนู มูสิโก มูสิกา อุนฺทุโร
• พังพอน นกุโล อริสปฺโป มงฺคุโส
  mongoose

สัตว์เลื้อยคลาน

• จระเข้ สุสุมาโร กุมฺภีโล
• กิ้งก่า กกณฺฑภโก สรโฏ กกณฺโฏ กกณฺฏโก
• จิ้งจก ตุ๊กแก สรพู ฆรโคลิกา
• เหี้ย โคธา
• เต่า กจฺฉโป กุมฺโม กุมฺมโก
• งู อหิ อุรโค อลคทฺโท สปฺโป อาสีวิโส อลคโท อชคโร ภุชโค
• นาค นาโค นาคี
• นาคราช นาคราชา สปฺปราชา วาสุกี
• ตะขาบ กิ้งกือ  กณฺณชลูกา
• ตะขาบ สตปที
• ไส้เดือน คณฺฑุปฺปาโท มหีตลา
• หอยโข่ง หอยนางรม สิปฺปิ สิปฺปี สิปฺปิกา สุตฺติ

สัตว์ปีก

• นก สกุโณ สกุณิกา สกุณี ปกฺขี วิหโค ทฺวิโช
• นกกระจอก กามี
• นกกระเรียน โกญฺจา
• นกยาง พโก
• นกยูง โมโร มยุโร มยุรี
• นกตะกรุม พลากา
• นกกางเขน องฺคเหตุโก   
• นกดุเหว่า กุณาโล กุณาลโก โกกิโล ปุงฺโกกิโล  ปรภโต โอกฺกจโร
• นกพิราบ กโปโต กกุโฏ ปาราวโต
• นกเขา อุกฺกุโส กุรโร
• นกเค้า อุลูโก
• นกไส้ นกมูลไถ ลฏุกิกา
• นกเป็ดน้ำ เป็ด ขญฺชโน ขญฺชรีโฏ การณฺฑโว รวิหํโส นทีจโร
• นกกาน้ำ กาทมฺโพ กาฬกณฺฐโก กาลหํโส กาฬหํโส กาฬกณฺฏโก กาฬกณฺฐโก จงฺกาโร จงฺโกโร ทาตฺยูโห
• นกแก้ว นกแขกเต้า สุโก สุโว สุวโก กีโร
• หงส์ หํโส
• หงส์ขาว ภสฺสโร
• หงส์ ห่าน กลกณฺโฑ เสตจฺฉโท ภสฺสโร
• ห่าน วกฺกงฺโค
• เหยี่ยว เสโน กุลฺโล ธงฺโก วฺยคฺฆีนโส
• เหยี่ยวแดง กงฺโก โลหปิฏฺโฐ
• เหยี่ยวนกเขา สกุณคฺมี
• เหยี่ยวดำ กาฬเวยฺโย
• แร้ง คิชฺโฌ คทฺโธ คนฺโธ
• ไก่ กุกฺกุโฏ กุกฺกุฏี จรณาวุธ
• ไก่ฟ้า  กุฬีรโก กิกี
• ไก่เถื่อน ไก่ป่า กุกฺกุฏฺโก
• กา กาโก กากี
• ค้างคาว ชตุกา อชินปตฺตา วคฺคุลิ

สัตว์น้ำ โอทกา ชลชา

• ปลา มจฺโฉ ชลโช วาริโช ชลจโร
• ปลากระเบน มณฺฑโก
• กุ้ง  อิญฺจาโก อายตเนตฺโต

สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก

• กบ มณฺฑูโก ททฺทุโร เภโก

แมลง ปาณกา

• แมลง อุงฺกุโณ
• แมลงค่อมทอง อินฺทโคปกา
• แมลงภู่ ฉปฺปโท
• จิ้งหรีด จิรี ฌลฺลิกา
• ด้วง หนอน กากรุโก
• ตั๊กแตน สลโภ ปฏงฺโค
• ผีเสื้อ มอธ อธิปาตโก
• หนอน กิมิ ปุฬโว ปาณโก
• กลุ่มหนอน กิมิกุลํ
• มด ปิปิลฺลิกา กิปิลฺลิกา
• ยุง ริ้น มกโส สูจิมุโข
• เหา เล็น อูกา
• หมัด อุปฺปาทโก

อวัยวะสัตว์

• กระพองหัวช้าง กุมฺโภ
• กีบเท้า ขุโร
• กีบม้า ขุโร ขุรํ  ตุรคขุโร อสฺสขุโร
• กีบเท้าโค องฺคุลิ
• กรงเล็บ นขปญฺชรํ
• ก้างปลา หนาม กณฺฏกํ
• ขนดงู โภโค
• งาช้าง ทนฺโต
• งวงช้าง โสณฺโฑ-ฑา-ฑํ โสณฺฑิ หตฺถิโสณฺโฑ-ฑา-ฑํ
• ซากงู อหิกุณปํ
• ปีกนก ปกฺโข ปตฺตํ ปิญฺชํ
• หนังสัตว์ จมฺมํ อชิโน อชินํ
• หนังเสือ หนังเสือโคร่ง เวยฺยคฺฆํ
• เขาสัตว์ วิสาโณ สิงฺคํ
• หาง กลาโป (หางที่เป็นพุ่ม ไม่มีเนื้อ เช่น หางม้า)   นงฺคุฏฺฐํ (หางที่มีกระดูก เช่นหางวัว-ควาย)
• มูลสัตว์ ขี้สัตว์ ฉกณํ
• มูลแพะ ขี้แพะ อชลณฺฑิกํ ลณฺฑิกา

อื่นๆ

• สัตว์เลี้ยง (ไว้ใช้งานหรือเป็นอาหาร) ปศุสัตว์ ปสุ ปสุโก
• ลูก ลูกสัตว์ ฉาโป ฉาปโก โปตโก โปติกา

ร่างกาย

• ร่างกาย กาโย เทโห สรีรํ วปุ 
• กาย ตัว คตฺตํ
• ซากศพ กุณโป กุณปํ กุนโป กุนปํ ฉโว
• หนัง ตโจ
• หนัง หนังสัตว์ จมฺมํ อชินํ
• ผิว ฉวิ
• ขน โลโม โลมํ 
• ศีรษะ สีสํ มตฺถโก
• ผม เกโส
• หน้าผาก นลาโฏ นลาโต
• หน้า มุขํ
• คิ้ว ภมุ ภมุโก ภมุกา
• ขนตา ปขุมํ ปมฺหํ
• นัยน์ตา จกฺขุ อกฺขิ เนตฺตํ โลจนํ นยนํ
• น้ำตา อสฺสุ อสฺสุชลํ อสฺสุธารา เนตฺตชลํ
• หู กณฺโณ โสตํ
• โคนหู กกหู กณฺณมูลํ
• จมูก นาสา นาสิกา
• โพรงจมูก นาสาปณาฬี
• หนวด มสฺสุ
• ปาก มุขํ
• ปาก ริมฝีปาก โอฏฺโฐ
• ช่องปาก มุขทฺวารํ
• ฟัน ทนฺโต
• ลิ้น ชิวฺหา
• ฟัน ทนฺโต
• น้ำลาย เขโฬ
• น้ำมูก สิงฺฆาณิกา
• เสลด เสมหะ เสมฺโห เสมฺหํ
• แก้ม กโปโล
• คาง หนุ หนุกา จุพุกํ
• คอ กณฺโฐ คีวา
• หลุมคอ กณฺฐกูโป
• อก อุโร อุรํ
• รักแร้ กจฺฉา
• ปอด ปปฺผาสํ
• หัวใจ หทยํ
• แขน พาหุ พาหุ พาหา ภุโช
• ศอก ข้อศอก กปฺปโร
• ท้อง คพฺโภ กุจฺฉิ กุจฺฉิ อุทรํ
• สะดือ นาภิ นาภี
• ไต1 วกฺกํ
• ตับ ยกนํ
• พังผืด กิโลมกํ
• ม้าม2 ปิหกํ
• ดี  ปิตฺตํ
• ไส้ใหญ่ อนฺตํ
• ไส้น้อย อนฺตคุณํ
• อาหารใหม่ อุทริยํ
• อาหารเก่า กรีสํ
• มูตร  มุตฺตํ
• เอว สะเอว กฏิ
• หลัง ปิฏฺฐิ
• มือ หตฺโถ
• ฝ่ามือ ปาณิ
• กำมือ กำปั้น มุฏฺฐิ
• ประนมมือ อญฺชลิ อญฺชลิ อญฺชุลี
• นิ้วมือ องฺคุลิ
• นิ้วชี้ ตชฺชนี
• เล็บ นโข นขํ
• ขา ต้นขา โคนขา ขาอ่อน อูรุ อูรุโก
• ขาอ่อน สตฺถิ
• เข่า ชนฺนุ ชนฺนุกํ ชณฺณุ ชณฺณุกํ ชนฺนุกา ชณฺณุกา
• เท้า ปาโท ปโท ปทํ
• ส้นเท้า ปณฺหิ ปณฺหิกา
• เนื้อ มํสํ
• กระดูก อฏฺฐี /อฏฺฐิ ม.
• เยื่อในกระดูก อฏฺฐิมิญฺชํ
• เอ็น นฺหารู /นฺหารุ ม.
• เลือด โลหิตํ
• หนอง ปุพฺโพ
• เหงื่อ เสโท
• มันข้น เมโท
• เปลวมัน วสา
• ไขข้อ ลสิกา
• ฝี กณฺฑุ
• ลมหายใจ ปราณ; ชีวิต ปาโณ

ต้นไม้

• ต้นไม้ รุกฺโข ตรุ
• ป่า วนํ อรญฺญํ 
• ดง อฏวิ
• ดอกไม้ ปุปฺผํ กุสุมํ
• ผลไม้ ผลํ
• เมล็ด อฏฺฐิ อฏฺฐิกํ  สิตฺถํ สิตฺถกํ
• เมล็ดข้าว เมล็ดข้าวสุก สิตฺถํ สิตฺถกํ
• เมล็ด พืช หน่อ พีชํ
• เมล็ดผักกาด สาสโป
• เมล็ดตาล ตาลฏฺฐิกํ
• เมล็ดงา ติลํ ติลกํ 
• กิ่ง กิ่งไม้ สาขา
• ใบไม้ ปลาโส ปณฺณํ ปตฺตํ
• ไม้ กฏฺฐํ ทารุ
• สะเก็ดไม้ ชลฺลิ
• ยาง ชตุ
• ต้นโพธิ์ โพธิ โพธิรุกฺโข
• ต้นไทร นิโคฺรโธ
• ไทรย้อย วโฏ
• สะเดา นิมฺโพ
• ต้นมะม่วง อมฺโพ อมฺพรุกฺโข
• ผลมะม่วง อมฺพํ อมฺพผลํ
• ต้นกล้วย กทลิ กทลี
• ผลกล้วย กทลิผลํ
• ต้นขนุน ปนโส
• ผลขนุน ปนสํ
• ต้นพุทรา ปทโร
• ผลพุทรา ปทรํ
• ไม้งิ้ว สิมฺพลี สิมฺพลี
• ต้นหว้า ชมฺพุ ชมฺพู
• ข้าวเปลือก วีหิ
• ข้าวสาลี สาลิ
• ไม้ไผ่ เวฬุ
• อ้อย อุจฺฉุ
• ต้นไม้ใหญ่เจ้าป่า วนปฺปติ (มหารุกฺโข)
• ดอกบัว ปทุโม ปทุมํ กมลํ อุปลํ อุปฺปลํ สโรชํ ปุณฺฑรีกํ
• ชบา ชปา
• ต้นหมามุ่ย กจฺฉุ
• น้ำเต้า ลาวุ
• เถาวัลย์ ลตา วิรู
• ข้าวกล้า สสฺสํ
• หญ้า ติณํ
• มัน เผือก มูโล มูลโก มูลํ มูลกํ
• ละอองดอกไม้ เกสร เกสโร เกสรํ

ธรรมชาติ

• โลก โลโก
• ภพ ภโว ภวนํ
• ภูมิ ภูมิ
• สวรรค์ สคฺโค เทวโลโก
• นรก นิรโย
• ดาว ตารา ตารกา โชติ นกฺขตฺตํ
• ดาวหาง ดาวตก ธุมเกตุ
• แผ่นดิน ภู ภูมิ ภูริ ภูรี ปฐวี ธรณี ฉมา วสุธา วสุนฺธรา
• พระอาทิตย์ อาทิจฺโจ สุริโย ทิวากโร ทินกโร ภาณุ
• พระจันทร์ จนฺโท จนฺทิมา นกฺขตฺตราชา สสี
• พื้น ตลํ   
• พื้นใต้ดิน นาคพิภพ ปาตาลํ
• ฝั่ง ติรํ   
• ฝั่งนี้ ฝั่งใน ภายใน โอรํ
• ฝั่งอื่น ฝั่งนอก ฝั่งโน้น ปารํ
• เกาะ ทวีป ทีโป
• ภูเขา ปพฺพโต คิริ  
• ภูเขาหินล้วน เสโล
• เขาพระสุเมรุ สิเนรุ
• ซอกเขา กนฺทโร กนฺทรา คพฺภรํ
• เงื้อมเขา ปพฺภาโร
• ถ้ำ คุหา คูหา คิริคุหา คิริคูหา คพฺภรํ
• ดิน ดินร่วน ปํสุ ปํสุโก
• ดิน ดินเหนียว มตฺติกา
• เปือกตม โคลน กทฺทโม จิกฺขลฺลํ
• หิน ศิลา สิลา อมฺโภ อสฺมา ปาสาโณ อุปโล
• แผ่นหิน ปาสาโณ  
• หินลับมีด นิสโท
• กรวด วาลุกา
• ทราย อุรุ วาลุกา
• ครั่ง ลาขา
• ขี้ผึ้ง สิตฺถํ สิตฺถกํ
• ธาตุ ธาตุ
• ฝุ่น ผง ธุลี ธุลิ ธูลี ธูลิ ปํสุ ปํสุโก จุณฺโณ จุณฺณํ
• กองฝุ่น ปํสุกูลํ
• น้ำ อุทกํ ชลํ วาริ อมฺพุ อาโป
• ธาตุน้ำ อาโปธาตุ
• ทะเล ชลธิ สินฺธุ อณฺณโว สาคโร สมุทฺโท มหาสมุทฺโท
• ห้วงน้ำ น้ำท่วม โอโฆ
• บึง วาปี ตลาโก ตฬาโก สโร สรํ
• สระที่เกิดเอง ชาตสฺสโร ชาตสฺสรํ
• ลำธาร ธารน้ำ ปทโร ธารา กุนฺนที กุนที (แม่น้ำน้อย)
• แม่น้ำ นที
• แม่น้ำสินธู สินฺธู
• แม่น้ำสรภู สรภู
• ฝน เทโว วสฺสํ  
• ฝน เม็ดฝน วุฏฺฐิ
• กระแส กระแสน้ำ โสตํ
• คลื่น อูมิ วีจิ
• สายฟ้า อสนิ อสนิ วิชฺชุ วิชฺชุลตา
• ฟ้าผ่า อสนิปาโต
• ไฟ ปาวโก อคฺคิ เตโช ทโห ธุมเกตุ สนฺตาโป ทหนํ ทหณํ
• ธาตุไฟ เตโชธาตุ
• ไฟป่า ทวฑาโห ทวทาโห
• เปลวไฟ ชาลา สิขา อจฺจิ
• ประกายไฟ วิปฺผุลิงฺคํ ผุลิงฺคํ
• ควัน ควันไฟ ธุโม ธูโม
• เขม่า มสิ
• ลม วาโย วายุ
• อากาศ อากาโส
• หลุม กาสุ
• ช่อง รู โพรง สุสิรํ ฉิทฺทํ
• แสงสว่าง รัศมี โอภาโส อาโลโก ปทีโป ปภา อาภา นารา รํสิ รสฺมิ
• เสียง สโร  
• เสียง ศัพท์ สทฺโท
• เสียงก้อง โฆโส
• (เสียง)ไพเราะ มธุร มญฺชุ มญฺชุก (คุณ.)
• กลิ่น คนฺโธ
• รส รโส
• สังขาร สงฺขาโร
• ลมตะวันออก ปุรตฺถิมวาโต
• ลมตะวันตก ปจฺฉิมวาโต
• ลมเหนือ อุตฺตรวาโต
• ลมใต้ ทกฺขิณวาโต
• ลมมีธุลี สรชวาโต
• ลมไม่มีธุลี อรชวาโต
• ลมหนาว สีตวาโต
• ลมร้อน อุณฺหวาโต
• ลมพัดเบาๆ ปริตฺตวาโต
• ลมพัดแรง อธิมตฺตวาโต

ทิศ

• ทิศ ทิสา โกโณ
• ทิศเหนือ ทิศอุดร ทิศเบื้องซ้าย อุตฺตโร อุตฺตรา อุตฺตรํ  อุตฺตรทิสา อุทีจิ อุทีจี
• ทิศใต้ ทิศเบื้องขวา ทกฺขิณทิสา อปาจิ อปาจี อวาจี
• ทิศตะวันออก บูรพา ปราจีน ทิศมีในเบื้องหน้า, ปุริมทิศ ปุริมทิสา ปุรตฺถิมทิสา ปุรตฺถา
  มีในทิศตะวันออก ปุรตฺถิม ค.
  ทิศเบื้องหน้า ปุพฺพา ปุพฺพทิสา
  ปาจี ปาจีนํ  ปาจีน
  มีในทิศตะวันออก ปาจีนก ค.
  อคฺคิโกโณ อคฺคินิโกโณ อปรา
• ทิศตะวันตก ปตีจิ ปจฺฉิมา ปจฺฉิมทิสา ปจฺฉิมาทิสา ทิศเบื้องหลัง ปจฺฉา นิ.
• ทิศเฉียง ทิศน้อย อนุทิสา
  ระหว่างทิศ มุม วิทิสา
• ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ทิศอีสาน  ปุพฺพุตฺตรา ปุพฺพุตฺตรทิสา อุตฺตรานุทิสา อีสานํ
• ทิศตะวันออกเฉียงใต้ ทิศหรดี หรติ
  อปรทกฺขิณา ปุพฺพทกฺขิโณ ปุพฺพทกฺขิณํ ปุพฺพทกฺขิณาทิสา
  ทกฺขิณอนุทิสา ทกฺขิณานุทิสา
  ทิศอาคเนย์ อาคเณยฺโย
• ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ทิศพายัพ (ส. วายวฺย) ปจฺฉิมาอนุทิสา ปจฺฉิมุตฺตรา
• ทิศเบื้องบน อุปริมา อุตฺตรา อุคฺคโม อุคฺคมนํ
• ทิศมีในเบื้องต่ำ ทิศเบื้องต่ำ เหฏฺฐิมา ทิศเบื้องล่าง, ทิศเบื้องต่ำ อธรา

สถานที่

• บ้าน เรือน  เคหํ เคโห ฆรํ
• ที่อยู่  นิเวสนํ  เวสฺโม
• ที่อาศัย ที่พัก เรือน อาวสโถ
• (หมู่)บ้าน  คาโม คามโก
• ประชุมแห่งบ้าน คามโก
• กุฏิ กุฎี กุฏิ
• วัด   อาวาโส อาราโม
• วิหาร  วิหาโร
• สวน  อาราโม อุยฺยานํ
• นา  เขตฺตํ
• เจดีย์ สถูป  เจติยํ ถูโป 
• ยอด  ถูโป
• อาคาร อ-อาคาโร อ-อาคารํ
• ศาลา โรง  สาลา
• โรงเรียน  ปาฐาคาโร ปาฐสาลา
• โรงพยาบาล  อาโรคฺยสาลา คิลานสาลา
• ห้อง  คพฺโภ โอวรโก โอวรกํ
• ห้องเรียน  ปาฐคพฺโภ
• ห้องนอน  สยนคพฺโภ
• ห้องน้อย  โอวรโก โอวรกํ
• ที่นอน  สยนํ เสนํ เสยฺยา
• ที่นั่ง  อาสนํ นิสีทนํ
• ที่อยู่อาศัย ที่นอนและที่นั่ง เสนาสนํ เสยฺยาสนํ อุปสฺสยํ
• เตียง  มญฺจโก
• ที่ ที่ตั้ง  ฐานํ
• โรงอุโบสถ อุโบสถ โบสถ์ อุโปสถคฺคํ  อุโปสถาคาโร
• ห้อง/โรงอาหาร หอฉัน ภตฺตคฺคํ  อุปฏฺฐานสาลา อาสนสาลา
• ซุ้มประตู โกฏฺฐโก
• โรงไฟ อคฺคิสาลา
• ศาลาเรือนไฟ  ชนฺตาฆรสาลา
• เรือนไฟ  ชนฺตาฆรํ
• กัปปิยกุฎี  กปฺปิยกุฏิ
• ที่แอบที่ซ่อน(ตัว)  ที่หลีกเร้น เลนํ-ณํ
• ที่จงกรม  จงฺกโม จงฺกมฏฺฐานํ
• โรงจงกรม  จงฺกมนสาลา
• บ่อน้ำ  อุทปาโน ปปา
• ศาลาบ่อน้ำ  อุทปานสาลา
• สระโบกขรณี  โปกฺขรณี
• มณฑป  มณฺฑโป มณฺฑปํ
• สระ   สโร สรํ 
• ห้องน้ำ ห้องส้วม วัจจกุฎี วจฺจกุฏิ
• ระเบียง หน้ามุข อาลินฺโท ปมุขํ ปริยาคาโร ปริยาคารํ ปาฆณํ
• คอก  วโช
• คอกวัว โคกุลํ คุฏฺฐํ โคฏฺฐํ
• รัฐ แคว้น ประเทศ รฏฺฐํ วิชิตํ
• ตำบล เมือง บ้านเมือง ประเทศถิ่น ชนปโท
• สถานที่ ประเทศ ถิ่นที่ เทโส ปเทโส
• นิคม  นิคโม
• เมือง  นครํ -ธานี ปุรี ปุรํ มณฺฑิโร มณฺฑิรํ
• ประตูเมือง ซุ้มประตูเมือง โคปุรํ
• หมู่บ้าน คาโม village
• ประเทศฝ่ายทิศใต้ เมืองแถบใต้ ทกฺขิณาปโถ
• ถนน ทาง มคฺโค ปโถ ปนฺโถ ปชฺโช
• ตรอก ถนน ทางเดิน วีถิ รจฺฉา รถิกา วิสิขา
• ถนนตัน ตรอกตัน  พฺยูโห
• ทางสามแยก  สิงฺฆาฏกํ
• คูเมือง  ปริขา
• ชิงช้า  โทลา
• สะพาน  เสตุ
• เขตแดน  สีมา  
• รั้ว  วติ
• ที่ใกล้  มูลํ
• ที่ใกล้ สำนัก  สนฺติกํ

นิบาตเกี่ยวกับที่-สถานที่

• ในที่สูง  อุจฺจํ
• ในเบื้องบน  อุทฺธํ อุปริ
• ในเบื้องต่ำ/ล่าง นีจํ อโธ  
• ในภายใต้ ในข้างใต้ ข้างล่าง เหฏฺฐา
• ในฝั่งใน/นี้  โอรํ  
• ในฝั่งนอก/โน้น  ปารํ
• ในภายใน อนฺโต อชฺฌตฺตํ
• ในภายนอก ติโร พหิ พหิทฺธา พาหิรา พาหิรํ
• ในที่ไกล  อารา อารกา
• ในโลกอื่น  หุรํ 
• ในโลกหน้า  เปจฺจ
• ในที่ข้างหน้า เฉพาะหน้า อภิโต
• ริม ใกล้ ทั้งสองข้าง อภิโต
• ข้างหน้า ปุรโต
• ข้างหลัง ปจฺฉโต ปิฏฺฐิโต
• ในที่ต่อหน้า สมฺมุขา อาวิ อาวี
• ในที่ลับหลัง ปรมฺมุขา ปรมฺมุขํ
• ในที่แจ้ง ที่แจ้ง  อาวิ อาวี
• ในที่ลับ  รโห
• ในระหว่าง อนฺตรา
• ต่อมา ถัดมา หลังจากนั้น อนนฺตรํ
• ไม่มีระหว่าง ติดต่อกันไป ติดต่อกันเรื่อยไป ไม่มีอะไรคั่นในระหว่าง ลำดับ อนนฺตร
• ในแนวขวาง ติริยํ
• ณ ส่วนข้างหนึ่ง เอกมนฺตํ
• ในที่รอบๆ ในที่ใกล้ โดยรอบ สมนฺตา สมนฺตโต สามนฺตา ปริโต
• ในส่วนเดียว ร่วมกัน เป็นอันเดียวกัน เอกชฺฌํ

อื่นๆ

• ในที่(เดิม)ของตน สกฏฺฐาเน ยถาฐาเน
• ในที่ที่เราบอกไว้  มยา วุตฺตฏฺฐาเน คตคตฏฺฐาเน
• ในฐานะอันเลิศ อคฺคฏฺฐาเน
• ในที่ท่ามกลาง มชฺฌิมฏฺฐาเน (ในที่มีในท่ามกลาง)
   
• ในท่ามกลางหมู่บ้าน คามมชฺเฌ (ในท่ามกลางแห่งหมู่บ้าน) #เคหมชฺเฌ วิหารมชฺเฌ จตุปริสมชฺเฌ*
• ในฐานะอันไม่พึงรักษา อรกฺขิตพฺพฏฺฐาเน
• ในที่เป็นที่อยู่ ในที่่อยู่ วสนฏฺฐาเน
• ในที่ที่ตนนั่ง อตฺตโน นิสินฺนฏฺฐาเน
• ในที่แห่งเท้า ปาทฏฺฐาเน
• ในที่ดอน ถลฏฺฐาเน
  ในที่ลุ่ม นินฺนฏฺฐาเน
• ในที่แห่งตนบังเกิดแล้วๆ
  นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน
• ในที่ควรหัวเราะ
  หสิตพฺพฏฺฐาเน หสนฺติ
• ในที่ใกล้ อาสนฺนฏฺฐาเน
• ในที่เดียวกัน เอกฏฺฐาเน วสนฺตา
• ในที่ตามที่ชอบใจ ยถารุจิตฏฺฐาเน
• ในฐานะแห่งพี่สาว เชฏฺฐธีตุฏฺฐาเน
• ในฐานะแห่งอัครมเหสี อคฺคมเหสิฏฺฐาเน
• #มาตุฏฺฐาเน, อาจริยฏฺฐาเน

ยาน พาหนะ

• รถ รโถ
• รถม้า อสฺสรโถ
• ยาน ยานํ  
• พาหนะ วาหนํ
• ยนต์ เครื่องกลไก ยนฺตํ
• เกวียน สกฏํ
• เรือ นาวา โปโต

อาหาร

• ข้าวสุก โอทโน
• แกง สูโป
• กับข้าว พฺยญฺชนํ
• บิณฑบาต ปิณฺฑปาโต
• ขนม ปูโว ปูโป
• ข้าวสวย ภัตร ภตฺตํ
• ภิกษา ภิกฺขา
• ข้าว อนฺนํ
• ข้าวและน้ำ อนฺนปานํ
• เนื้อ มํสํ
• เนื้อหมู สูกรมํสํ
• ปลา มจฺโฉ
• เนื้อและปลา มจฺฉมํสํ
• เนื้ออร่อย มธุรมํสํ
• เนื้อที่เหลือ เสสมํสํ
• เนื้อที่เก็บไว้ ฐปิตมํสํ  
• เนื้อเหี้ย โคธมํสํ
• ผลไม้ ผลํ  (ชมฺพุผลํ กทลิผลํ อมฺพํ/อมฺพผลํ)
• ผลไม้ต่างๆ นานาผลานิ
• ข้าวปลายเกรียน ปลายข้าว กาณาชกํ กาณาชิกํ 
• ปลายข้าวมีน้ำส้มเป็นที่สอง "กาณาชกํ พิลงฺคทุติยํ"
• ของควรเคี้ยว ขาทนียํ ขชฺชํ ขชฺชกํ
• ของควรบริโภค โภชนียํ โภชฺชํ
• ของควรเคี้ยวควรบริโภค ขาทนียโภชนียํ  ขชฺชโภชฺชํ

น้ำ เครื่องดื่ม

• น้ำ (ทั่วไป) อุทกํ
• น้ำดื่ม (น้ำเปล่า) ปานียํ
• น้ำ(เครื่อง)ดื่ม เครื่องดื่ม ปานะ ปานํ ปานกํ
• น้ำมะม่วง อมฺพปานํ อมฺพปานกํ
• (น้ำ)กาแฟ กาผิปานํ
• อัฏฐบาน อฏฺฐปานํ  
• ยาคู อาหารเหลว ยาคุ
• ยาคูแข้น โภชฺชยาคุ (ยาคูที่เข้มข้นกว่าปกติ)
• น้ำผึ้ง มธุ
• น้ำอ้อย น้ำตาล น้ำอ้อยงบ ผาณิตํ คุโฬ โคโฬ
• น้ำพุทรา มธุกปานํ
• เลือด โลหิตํ
• สุรา เหล้า น้ำเมา สุรา มชฺชํ
• หิวข้าว ฉาต
• กระหายน้ำ หิวน้ำ ปิปาสิต

ผ้า อาภรณ์  วตฺถาภรณานิ

• สร้อย/กำไล/มือ/เท้า กำไล วลยํ bangle
• กำไลมือ เกยูรํ bangle for arm
• กำไลเท้า นูปุโร bangle for feet
• รัดประคด เข็มขัด กายพนฺธนํ belt
• ผ้าห่ม(ขนสัตว์ กันหนาว) กมฺพลํ blanket
• กำไลมือ วลยํ กฏกํ bracelet
• ผ้าฝ้ายแบบหนามักมีสีขาวไม่มีลาย กปฺปาสิกํ calico
• ดอกไม้บนศีรษะ เทริด มงกุฎดอกไม้ เสขโร chaplet
• ผ้า วตฺถํ cloth
•  ผ้าอาบน้ำ อุทกสาฏิกา cloth for bathing
•  ผ้าฝ้าย โขมํ fiber cloth
•  ผ้าขนสัตว์ กมฺพลํ woolen cloth
• ผ้าใหม่ อหตํ (ผ้าอันอะไรๆ ไม่ขจัดแล้ว)
• เสื้อ เสื้อคลุม สาฏิกา
• เครื่องประดับคอ คีเวยฺยํ collar
• จูฬามณิ crest-gem
• มงกุฏ กิรีฏํ crown
• diadem อุณฺหีสํ มงกุฎ รัดเกล้า พระราชอำนาจ พระฐานันดรศักดิ์
• ต่างหู กุณฺฑลํ ear-ring
• garland มาลา
• เครื่องนุ่งห่ม สาฏกํ garment   
• สบง อันตรวาสก อนฺตรวาสโก inner garment
• ผ้านุ่ง นิวาสนํ lower garment
• จีวร อุตฺตราสงฺโค  ผ้าห่ม ปารุปนํ 
  (สำหรับห่มด้านบนลงมา) upper garment
• รัดเอว กฏิพนฺธนํ girdle  รัดสะโพก เมขลา girdle of a woman
• ผ้าเช็ดหน้า หตฺถปุญฺฉนํ handkerchief
• หมวก สีสาวรณํ นาฬิปตฺโต hat
• ชายผ้า ทสา ทุสฺสนฺโต hem (of a garment)
• jacket กญฺจุโก  overcoat ทีฆกญฺจุโก
• สร้อยคอ หาโร คีวาภรณํ necklace
• ointment fragrant วิเลปนํ
• น้ำหอม ของหอม สุคนฺโธ perfume
• การอบ(กลิ่น) วาสนํ perfuming
• เข็ม สลากา pin
• rag นนฺตกํ
• แหวน องฺคุลิมุทฺทา ring  แหวนตรา มุทฺทิกา signet ring
• รองเท้า ปาทุ ปาทุกา  shoe รองเท้าแตะ? อุปาหนํ sandals
• scent คนฺธสาโร
• ผ้าไหม โกเสยฺยํ silk
• smoking pipe ธูมเนตฺตํ
• สบู่ นหานียํ soap
• สร้อยไข่มุก มุตฺตาวลิ string of pearls
• ผงอาบน้ำ? วาสจุณฺณํ toilet powder
• toilet box วาสกรณฺโฑ
• ผ้าเช็ดหน้า? มุขปุญฺชนํ towel
• ผ้าโพกหัว สีสเวฐนํ turban
• ร่ม ฉตฺตํ umbrella
• veil มุขาวรณํ
• ไม้เท้า(คนแก่) กตฺตรยฏฺฐิ walking stick
• นาฬิกา โหราโลจนํ watch

บ้าน ส่วนประกอบ อุปกรณ์

• ยุ้ง ฉาง โกฏฺฐํ barn
• ซุ้ม/ห้องอาบน้ำ นหานโกฏฺฐโก bathing closet
• คาน ตุลา beam
• ห้องนอน สยนิฆรํ bedroom
• แผ่นกระดาน ผลโก board
• ลิ่ม กลอน อคฺคลํ bolt
• อิฐ จยนิฏฺฐกา brick
• ซีเมนต์ กาฬจุณฺณํ cement
• compound องฺคณํ
• ห้องอาหาร โภชนสาลา dining-room
• ประตู ทฺวารํ door
• กรอบประตู ทฺวารพาหา door-frame
• drawing-room ปฏิกฺกมนํ
• eaves นิมฺพํ
• โรงรถ รถสาลา garage
• ซุ้มประตู ประตูใหญ่? ทฺวารโกฏฺฐโก gate
• กุสูโล granary
• โรง, ห้องโถง สาลา hall
• เตาไฟ อุทฺธนํ hearth
• บานพับ ทฺวาราวฏฺฏโก hinge
• ห้องชั้นใน โอวรโก inner room
• กุญแจ กุญฺจิกา ตาโฬ key   
• รูกุญแจ กุญฺจิกาวิวรํ keyhole
• ห้องน้ำ วจฺจกุฏิ lavatory
• ปูนขาว เสตจุณฺณํ lime
• จยนาเลโป mortar (ครก; ส่วนผสมของปูนขาวหรือซีเมนต์กับทรายและน้ำ; โบกปูน)
• เสา ถมฺโภ pillar
• เรือนยอด อาคารที่มีหลังคาเป็นยอดแหลม กูฏาคาโร กูฏาคารํ pinnacle
• ไม้กลอนหลังคา ไม้จันทัน โคปานสิ rafter
• หลังคา ฉทนํ roof
• ห้อง คพฺโภ room
• โรงม้า อสฺสสาลา stable
• บันได โสปาโณ โสปาโน stair
• โรงเก็บของ อุทฺโทสิโต store
• terrace เวทิกา
• verandah อาลินฺโท
• ธรณีประตู อุมฺมาโร threshold
• ท่อนไม้ กฏฺฐํ ทารุ timber
• top-plate ปกฺขปาโส
• พื้นชั้นบน? ปาสาทตลํ upper floor
• ฝา ภิตฺติ wall
• wall-plate สงฺฆาโฏ
• หน้าต่าง วาตปานํ window  
• บานหน้าต่าง กวาฏํ  window shutter
• หน้าต่างที่มีมุข window with a balcony สีหปญฺชโร
• อาคารผู้หญิง อิตฺถาคารํ  โอโรโธ women's  apartments

สิ่งของ

• ทรัพย์ สมบัติ ธนํ โภโค สมฺปตฺติ วิภโว สาปเตยฺยํ กฏุมฺพํ กุฏุมฺพํ ทพฺพํ
• เงิน หิรญฺญํ
• เงินตรา รูปิยํ กหาปณํ
•  

สิ่งของภายในบ้าน เคหภณฺฑานิ

• เถ้า ฉาริกา ash
• ตะกร้า ปิฏกํ basket
• ถุง ปสิพฺพโก bag
• เตียง มญฺโจ bed  
• ผ้าคลุมเตียง มญฺจตฺถรณํ bedsheet
• ม้านั่ง นิสีทนผลโก bench
• หีบหมาก กล่องหมาก ตมฺพูลเปฬา betel server
• ขวด นาฬิกา นาฬิกา
• หีบ กล่อง มญฺชูสา ฆรํ box
• ไม้กวาด สมฺมชฺชนี broom
• แปรง วาลณฺฑูปโก brush
• พรม โกชโว carpet
• เก้าอี้ ปีฐํ chair
• ถ่าน องฺคาโร charcoal
• corn-measure นาฬิ
• couch ปลฺลงฺโก
• ถ้วย จสโก cup
• โต๊ะเขียนหนังสือ เลขณผลโก desk
• จาน ถาลิ dish
• เก้าอี้นั่งเล่น อาสนฺทิ easy chair
• ไฟ อคฺคิ fire
• วัตถุที่กำลังติดไฟ อลาตํ firebrand
• fire-place อุทฺธนํ
• ไม้ฟืน ทารุ อินฺธนํ firewood
• เครื่องเรือนไม้ ทารุภณฺฑํ furniture
• ขวดแก้ว กาจตุมฺโพ glass-bottle
• เครื่องแก้ว กาจภณฺฑํ glassware
• กระเป๋าถือ ปจฺฉิ hand-basket
• กระเป๋าถือ ปสิพฺพโก purse
• ตุ่ม อรญฺชโร jar (big)
• เหยือก กุณฺฑิกา jug
• มีด สตฺถํ ฉุริกา knife
• ทัพพี ทพฺพิ ladle
• โคมไฟ ปทีโป lamp 
• ไส้ตะเกียง ทีปวฏฺฏิ lamp wick
• ถุงหนัง ภสฺตา ภสฺตฺรา leathern bag
• ฝา ปิธานํ lid
• ฝาหม้อ สราโว lid for a pot
• เสื่อ กิลญฺโช mat
• กระจกเงา อาทาโส mirror
• mortar อุทุกฺขโล
• มุ้ง มกสาวรณํ mosquito net
• เข็ม สูจิ needle
• สาก มุสโล pestle
• หมอน พิมฺโพหนํ pillow   ปลอกหมอน จิมิลิกา pillow case
• จาน (กินข้าว) กํโส plate (to eat from)
• หม้อ จาฏิ pot 
• ที่รองหม้อ จุมฺพฏกํ potstand
• เก้าอี้ ภทฺทปีฐํ rattan chair
• เชือก รชฺชุ rope
• ตาชั่ง ตุลา scales
• กรรไกร กตฺตริกา scissors
• ที่นั่ง อาสนํ seat
• จักรเย็บผ้า สิพฺพนยนฺตํ
  sewing machine
• sieve ปิฏฺฐจาลิกา
• spittoon เขลมลฺลโก
• ช้อน กฏจฺฉุ
• stone to grind on นิสโท —to grind with นิสทโปโต
• โต๊ะกินข้าว โภชนผลโก
• สายหนัง วรตฺตา thong 
• ด้าย สุตฺตํ ตนฺตุ thread
• ถาด กํสาธาโร tray
• ภาชนะ ภาชนํ vessel
• ภาชนะดิน อามตฺติกํ clay vessel  
• ภาชนะสำริด กํสภาชนํ bronze vessel
• หม้อน้ำ ฆโฏ water-pot
• กระด้ง สุปฺโป winnowing basket

สิ่งก่อสร้าง บริขาร สิ่งต่างๆ ในวัด สมณปริกฺขารานิ

• หอฉัน ทานศาลา ทานสาลา alms hall
• แท่นบูชา ที่บูชา ปูชาสนํ altar shrine
• ธรรมาสน์ ธมฺมาสนํ pulpit
• หอระฆัง ฆณฺฏาตฺถมฺโภ belfry
• ระฆัง ฆณฺฏา bell
• ต้นโพธิ์ โพธิรุกฺโข bo-tree
• บาตร ปตฺโต bowl
• ที่กรองน้ำ ปริสฺสาวนํ water-strainer
• จีวร จีวรํ กาสาวํ yellow robe
• ภิกษุ ภิกฺขุ buddhist monk
• ธรรมทูต ธมฺมทูโต missionary
• สามเณร สามเณโร novice
• devotee ภตฺติมา
• chapter house สีมาฆรํ
• devotion สทฺธา
• doctrine ธมฺโม
• elderly monk เถโร
• enlightened one พุทฺโธ
• ไม่มีศรัทธา อสฺสทฺธ (คุณ.) faithless 
• พระพุทธปฏิมา ปฏิมา image 
• เรือนพระพุทธปฏิมา ปฏิมาฆรํ image house 
• ห้องสมุด โปตฺถกาลโย library
•  
• วัด วิหาโร อาราโม monastery 
• โรงธรรม ธรรมศาลา ธมฺมสาลา preaching hall
• เจดีย์ เจติยํ pagoda
• ลานโพธิ์ โพธิองฺคณํ platform around a bo-tree
• ลานเจดีย์ เจติยงฺคณํ platform around a pagoda
• กระท่อม ปณฺณสาลา monks’ quarters
•  
• นักเทศก์ เทสโก preacher
• การแสดงธรรม เทสนา preaching
• หนังสือธรรมะ ธมฺมโปตฺถโก religious book
• relic casket ธาตุกรณฺโฑ

รัตนชาติ แร่ธาตุ รตนขณิชานิ gems and minerals

• แก้ว รตนํ jewels, precious stones, gems, gemstone
• มณี แก้วมณี มณิ jewels, precious stones, gems, gemstone
• แก้วผลึก (แก้วหินสีขาวสลัว) ผลิโก milky quartz, crystal glass
• เพชร วชิรํ diamond
• เพชรตาแมว เวฬุริยํ cat’s-eye
• แก้วประพาฬ ปวาลํ coral
• ทับทิม โลหิตงฺโก ruby
• นิล มรกต อินฺทนีโล sapphire
• มรกต มรกตํ emerald
• บุษราคัม ผุสฺสราโค topaz
• lapis lazuli นีลมณิ
• มุก มุตฺตา pearl
• ทอง ทองคำ สุวณฺณํ จารุ ชาตรูปํ กาญฺจนํ กนกํ gold
• เงิน สชฺฌุ รชตํ  silver
• ทองแดง ตมฺพํ ตามฺพํ copper
• ดีบุก ติปุ tin
• ตะกั่ว ติปุ lead
• ทองเหลือง รีรี อารกูโฏ brass
• สำริด กํโส bronze
• เหล็ก อโย กาลายสํ iron
• ตะกั่วดำ, กราไฟต์ อพฺภกํ plumbago, graphite
• ปรอท ปารโท quicksilver 

โลกธาตุ จักรวาล โลกธาตุ จกฺกวาโล จกฺกวาลํ

• โลก โลโก world
• เมฆ วลาหโก เมโฆ cloud
• เมฆฝน วลาหโก nimbus, rain cloud
• เย็น หนาว สีตํ cold 
• ความร้อน อุณหํ heat
• พระจันทร์ จนฺโท moon
• ดาวเคราะห์ คหตารา planet
• ดาวหาง ธูมเกตุ comet
• กลุ่มดาว นกฺขตฺตํ constellation
• อุกกาบาต อุกฺกาปาโต meteor
• การขึ้นของพระอาทิตย์ สุริโยทโย rising of the sun
• การขึ้นของพระจันทร์ จนฺโททโย rising of the moon
• จันทคราส จนฺทคฺคาโห eclipse of the moon 
• สุริยคราส eclipse of the sun สุริยคฺคาโห
• ไฟ อคฺคิ fire 
• สวรรค์ เทวโลก เทวโลโก สคฺโค heaven
• นรก นิรโย hell
• น้ำ ชลํ อุทกํ water
• ลูกเห็บ กรกา hail-storm
• น้ำค้าง อุสฺสาโว ตุหินํ dew
• หิมะ น้ำแข็ง หิมํ ice
• หิมะ snow ตุหินํ
• พายุหิมะ หิมปาโต snow storm
• ลม วาโต วายุ wind
• แสงสว่าง อาโลโก light
• แสงจันทร์ จนฺทิกา moonbeams
• ความมืด อนฺธกาโร darkness
• ฝน เทโว วสฺโส วสฺสํ rain   
• รุ้ง อินฺทธนุ rainbow
• การหมุนรอบ ปริพฺภมณํ rotation
• ท้องฟ้า อากาโส นภํ sky
• สายฟ้า วิชฺชุ lightning
• ฟ้าร้อง ถนิตํ thunder   
• สายฟ้า อสนิ thunder bolt
• ราศีจักร ราสิจกฺกํ zodiac

โลก แผ่นดิน ปฐวี the earth

• antarctic zone วินตโก
• arctic zone กรวีโก
• ถ้ำ คุหา cave
• เมือง นครํ ปุรํ city
• ทวีป มหาทีโป continent
• ประเทศ รฏฺฐํ country
• ที่กันดาร กนฺตาโร desert
• ฝุ่น ธูลิ dust
• อาณาจักร อธิรชฺชํ empire
• นา เขตฺตํ field
• ป่า วนํ อรญฺญํ forest
• สวน อาราโม อุยฺยานํ garden
• กรวด สกฺขรา gravel
• แผ่นดิน ภูมิ ground ถาลํ land
• เกาะ ทีโป island
• kingdom รชฺชํ
• market town นิคโม
• เหมือง อากโร mine
• เมืองใหญ่ มหานคร ราชธานี อคฺคนครํ metropolis
• ภูเขา ปพฺพโต mountain
• ยอดเขา คิริสิขรํ mountain peak
• โคลน ตม ปงฺโก กลลํ mud
• ขั้วโลกเหนือ สุทสฺสโน north pole
• north temperate zone อีสธโร
• ทาง path มคฺโค
• เหว ปปาโต precipice
• จังหวัด ปเทโส province 

  อำเภอ อุปปเทโส sub province

• rugged land ชงฺคโล
• ที่ดอน ถลฏฺฐานํ, ถลํ (ฐานํ)
  ที่ลุ่ม นินฺนฏฺฐานํ, นินฺนํ (ฐานํ)
• หิน เสโล rock
• ทราย sand สิกตา วาลิกา
• ที่ตั้งบ้านเรือน ฆรวตฺถุ site for a building
• ดิน มตฺติกา soil
• ขั้วโลกใต้ อสฺสกณฺโณ south pole
• south temperate zone เนมินฺธโร
• หิน สิลา ปาสาโณ stone
• หนอง อนุโป swamp
• table-land สานุ
• หุบเขา อุปจฺจกา valley

ที่เก็บน้ำ และทางน้ำ  ชลาสยา ชลมคฺคา  water deposits and water-ways

• ฝั่ง shore เวลา
• ฝั่ง กูลํ ตีรํ bank  
• ฝั่งนอก ฝั่งไกล ปารํ further bank
• ฝั่งใน ฝั่งใกล้ โอรํ near bank
• ท่าเรือ ติตฺถํ ferry
• ท่าอาบน้ำ นหานติตฺถํ bathing place
• เรือ นาวา ship
• เรือ โทณิ นาวา boat
• เรือเล็ก โปโต ship’s boat
• เรือใบ ลการนาวา yacht
• เรือดำน้ำ อนฺโตทกนาวา submarine
• เรือรบ ยุทฺธนาวา man-of-war
• เรือพ่อค้า วาณิชนาวา merchant vessel
• แพ อุฬุมฺโป raft
• canal ชลมาติกา
• canoe ขุทฺทกโทณิ
• cascade นิชฺฌโร
• กัปตันเรือ นิยามโก captain of a ship
• คนเดินเรือ กะลาสี นาวิโก sailor
• ช่างประจำเรือ ยนฺติโก engineer of a ship
• ปลา มีโน fish
• เบ็ด พลิสํ fishhook  
• หอยสังข์ สงฺโข conch
• หอยโข่ง หอยนางรม สิปฺปิกา oyster
• สาหร่าย เสวาโล vallisneria
• ลมเวรัมภะ เวรมฺภวาโต cyclone
• favorable wind อนุกูลวาโต
• opposite wind วิรุทฺธวาโต
• การเดินสมุทร สมุทฺทคมนํ voyage
• drain ปริขา
• ไซ ลอบ กุมินํ fish trap
• อวน ตาข่าย ชาลํ net
• เสาเรือ กูปโก mast
• ไม้พาย อริตฺตํ oar
• หางเสือเรือ โคฏวิโส rudder
• ใบเรือ ลกาโร sail
• pilot กณฺณธาโร
• น้ำเค็ม ขาโรทกํ salt water
• ถังเก็บน้ำ หนองน้ำ วาปี ชลาสโย tank
• บ่อน้ำ กูโป well
• บ่อหิน โสณฺฑิ rocky pool
• น้ำพุ ชลปสโว spring
• สระบัว อมฺพุชินี lotus pond
• สระบัว โปกฺขรณี pond
• สระน้ำ บ่อ โสพฺโภ pool   
• น้ำท่วม โอโฆ flood 
• น้ำท่วมใหญ่ มโหโฆ great flood
• ทะเลสาบ โลณี lagoon หนองน้ำ; อ่างเกลือ
• ทะเลสาบ lake สโร ตฬาโก  small lake ปลฺลาลํ
• สมุทร มหาสมุทร สมุทฺโท สาคโร ocean
• แม่น้ำ นที river   
• ปากแม่น้ำ นทีมุขํ mouth of a river
• สายน้ำ ชลธารา torrent
• ทางระบายน้ำ ชลนิคฺคโม sluice
• ลำธาร แม่น้ำน้อย กุนฺนที stream
• น้ำวน อาวฏฺโฏ whirl pool
• น้ำตก นิชฺฌโร water-fall
• คลื่น อูมิ ตรงฺโค wave
• คลื่น คลื่นใหญ่ กลฺโลโล billow
• หยดน้ำ เถโว water drop
• ฟองน้ำ พุพฺพุลํ พุพฺพุลกํ bubble
• ฟองน้ำ เผณํ foam

การปกครอง รชฺชปาลนํ government

• อธิราชา emperor
• อธิราชินี empress
• นรปติ king
• ราชินี queen
• ราชทูโต envoy
• อุปราช อุปราชา viceroy
• ยุพราช ยุวราชา crown prince
• เสนาบดี เสนาปติ general
• พลม้า อสฺสเสนา cavalry
• มนตรี มนฺตี councilor
• สจิโว privy councilor
• มหาอมาตย์ มหามจฺโจ prime minister
• อกฺขทสฺสามจฺโจ lord chancellor
• ทิสาปติ government agent of a province
• มณฺฑลิสฺสโร governor of a province
• มหาเลขกามจฺโจ secretary of state
• อัครเสนาบดี อคฺคเสนาปติ head of the army
• การาคารปติ head of the prisons
• กมฺมิกามจฺโจ head of the public work
• วีรบุรุษ นักรบใหญ่ วีโร มหาโยโธ hero
• ชนปทโภชโก sheriff
• นักรบ ยุทฺธภโฏ soldier
• จารบุรุษ สายลับ จารปุริโส spy
• บัลลังก์ สีหาสนํ throne
• เสนา กองทัพ กองทหาร อณีโก อณีกํ battalion
• กองทัพ ยุทฺธเสนา army
• พลช้าง หตฺถิเสนา army consisting of elephants
• ทัพพันธมิตร มิตฺตเสนา ally
• ทัพข้าศึก สตฺตุเสนา hostile army
• array of troops เสนาวฺยูโห
• armored สนฺนทฺธา (คุณ.)
• อาวุธยุทธภัณฑ์ ยุทฺโธปกรณานิ ammunition
• เกราะ เสื้อเกราะ กวโจ สนฺนาโห armor
• คันธนู ธนุ bow
• ลูกศร สโร กณฺโฑ arrow
• สายธนู ชิยา string of a bow
• ผู้ยิงธนู ธนุทฺธาโร archer
• ขวานรบ กุฐารี battle axe  
• ดาบ ขคฺโค อสิ sword 
• นักดาบ ขคฺคธโร swordsman
• อาวุธ อาวุธํ อายุธํ weapon
• หอก เหติ spear
• --ปืนใหญ่ นาฬิยนฺตเสนา artillery
• ธง ธงแผ่นผ้า ปตากา banner
• การรบ ยุทฺธํ battle
• สนามรบ ยุทฺธภูมิ battle field  
• fighting ยุชฺฌนํ
• bayonet มหาฉูริกา
• body-guard อณีกฏฺโฐ
• camp ขนฺธาวาโร
• cannon มหาอคฺคินาฬี
• chamberlain สิริสยนปาลโก
• constable ราชภโฏ
• consul ราชานุยุตฺโต
• dagger ฉูริกา
• victory ชโย
• defeat ปราชโย
• เครื่องราชกกุธภัณฑ์ ราชกกุธภณฺฑานิ emblems of royalty
• infantry ปทาติ
• killing หนนํ
• kingdom รชฺชํ วิชิตํ
• king’s command ราชาณา
• — sword-bearer อสิคฺคาหโก
• minister อมจฺโจ minister of education อชฺฌาปนามจฺโจ minister of health โสขยามจฺโจ
• navy นาวิกเสนา
• parasol เสตจฺฉตฺตํ
• peace สามํ
• punishment ทณฺโฑ; การณา
• handle of a sword ถารุ
• quiver สรกลาโป
• rebel ทามริโก
• retreat ปจฺโจสกฺกนํ
• revenue กโร; พาลิ
• rifle อคฺคินาฬี
• royal ราชกิย ไตร.  
• พระราชลัญจกร ราชมุทฺทา royal seal
• ฝักดาบ โกสี sheath
• การแทง ยิง วิชฺฌนํ shooting
• การยึด อวโรธนํ siege
• ความรุนแรง พลกฺกโร หโฐ violence
• การรบ ยุทฺธํ war
• ยุทฺธโฆโส war cry  
• ยุทฺธรโถ war chariot
• ความแตกแยก เภโท disunion

พาหนะต่างๆ วาหนานิ vehicles

• เครื่องบิน วฺโยมยานํ airplane
• axle อกฺโข
• bridle มุขาธานํ
• รถ รโถ carriage
• เกวียน สกโฏ cart
• รถม้า อสฺสรโถ chariot
• ตัว?รถม้า รถปญฺชโร chariot body
• อาน?รถม้า รถตฺถโร chariot rug
• แอก?รถม้า ธุโร chariot pole
• คนขับรถม้า สารถี charioteer
• คนขับ driver ปาชิตา  
• คนขี่ช้าง ควาญช้าง หตฺถาโรโห driver of an elephant
• อานช้าง หตฺถตฺถโร elephant rug  
• ขอสับช้าง องฺกุโส hook to quieten elephant   
• เอาขอสับช้าง ตุตฺตํ pike to guide an elephant 
• เครื่องประดับช้าง หตฺถิกปฺปโน trappings for an elephant 
• fender of a carriage วรูโถ
• fleet horse ชวโน
• ม้าอาชาไนย อาชานีโย horse of good breed
• ม้าสินธพ สินฺธโว horse born in sindh
• อานม้า อสฺสตฺถโร horse rug
• เครื่องประดับม้า อสฺสกปฺปโน horse trappings 
• กีบม้า ขุราวรณํ horse shoe
• ม้าไม่ได้ฝึก ม้าป่า? ขลุงฺโก untrained horse
• ม้าฝึกดี วินีตสฺโส well-trained horse
• linch pin อกฺขคฺคกีโล
• litter สิวิกา
• รถยนต์ motor car สยํวฏฺฏโก
• จักรยานยนต์ motor cycle วิชฺชุจกฺกยุคํ
• ม้าป่า อัศดร mule อสฺสตโร
• nave (of a wheel) นาภิ
• เชือกสนตะพาย  กุสา nose rope เชือกที่รัดจมูกม้ากับบังเหียน
• palanquin โทลา
• push-cycle จกฺกยุคํ
• railway train ธูมรโถ
• reins รถรสฺมิ
• rickshaw หตฺถวฏฺฏโก
• rim (of a wheel) เนมิ
• saddle อสฺสกจฺฉา
• state carriage ผุสฺสรโถ
• tram car วิชฺชุรโถ
• wheel จกฺกํ
• whip กสา
• yoke ยุคํ

เครื่องเขียน การพิมพ์  ลิปิภณฺฑานิ มุทฺทาปนํ  stationery and printing

• ไวท์บอร์ด เสตผลโก
• กระดานดำ กาฬผลโก  
• หนังสือ โปตฺถโก โปตฺถกํ ปณฺณํ
• การรวบรวม(เรียบเรียง) สงฺคณฺหนํ สงฺกลนํ
• การแต่ง ประพันธ์ วณฺณโยชนา
• ผู้แต่ง ประพันธ์ วณฺณโยชโก
• โต๊ะเขียนหนังสือ desk เลขณผลโก
• การแก้ไขตำรา editing คนฺถโสธนา
• ซองจดหมาย envelope สาสนาวรณํ
• ปากกาหมึกซึม นาฬเลขนี
• หมึก(เขียนหนังสือ) เลขนกสโฏ
• ---แท่นหมึก กชฺชลาธาโร
• จดหมาย ปณฺณํ เลขนํ; สาสนํ
• ตัวหนังสือ อักษร อกฺขรํ
• เส้น ปนฺติ เรขา
• เส้นตรง อุชุเรขา
• ประพันธ์โคลงกลอน ปชฺชพนฺโธ
• หนังสือพิมพ์ ปวตฺติปตฺตํ
• กระดาษบันทึกข้อความ สาสนปตฺตํ
• ใบตาล ตาลปณฺณํ
• หน้า ปิฏฺฐํ
• กระดาษ กากจปณฺณํ
• ปากกา เลขนี
• ปลายปากกา เลขนีมุขํ
• ที่เสียบปากกา เลขนีธาโร
• ดินสอ อพฺภกเลขนี
• ไม้บรรทัด อุชุเรขโก
• periodical กาลิกสงฺคโห
• โคลงกลอน กพฺพํ ปชฺชํ
• ผู้พิมพ์ มุทฺทาปโก
• การพิมพ์ มุทฺทาปนํ  
• เครื่องพิมพ์ มุทฺทายนฺตํ
• ใบแก้คำผิด โสธฺยาปณฺณํ
• ผู้แก้คำผิด ผู้ตรวจปรูฟ วณฺณโสธโก
• การเขียน ลิขนํ ลิปิ
• ผู้เขียน เสมียน เลขโก
• ตราประทับ มุทฺทา
• ครั่ง ชตุ
• ลายเซ็น หตฺถลญฺฉนํ
• กระดานชนวน สิลาปตฺถโร
• ดินสอชนวน สิลาเลขนี
• tablet

เครื่องมือ อายุโธปกรณานิ tools and implements

• ของมีคม มีด ฯลฯ วาสิ
• ทั่ง (ตีเหล็ก) อธิกรณี
• เหล็กปลายแหลม เหล็กหมาด, เหล็กเจาะ, เหล็กแหลม, สว่าน, เข็ม.  อารา awl
• ขวาน ผรสุ
•  --ภาชนวิกัติสำหรับคนนมให้เป็น เนย คคฺครี bellows เครื่องสูบลม
• การเจาะ วินิวิชฺฌนํ
• การทำลาย ภินฺทนํ
• carpenter’s line กาฬสุตฺตํ
• สิ่ว นิขาทนํ chisel
• เขียง ตจฺฉนํ chopping
• ชะแลง ขณิตฺตี crow-bar
• เบ้าหลอม มูสา crucible
• การตัด ฉินฺทนํ cutting
• การขุด ขณนํ digging
• ตะไบ โลหขาทโก file
• ฆ้อน กูฏํ hammer
• โซ่ อโยทามํ iron chain
• เครื่องทอผ้า เวโม loom
• กฏฺฐหตฺโถ ตะลุมพุก ไม้ตีคลี ค้อนไม้ mallet
• กุทฺทาโล mammotty
• ลายนํ  เครื่องตัดหญ้า mowing
• ตะปู อาณิ nail
• คานไม้ สำหรับหาบของ กาโช pingo
• สาแหรก สิกฺกา pingo basket
• อีเต้อ ฏงฺโก pick-axe
• ปากคีบ คีมปากนกแก้ว แหนบ สณฺฑาโส pincers
• คันไถ นงฺคลํ  
• การไถ กสนํ ploughing  
• ใบไถ ผาโล ploughshare
• งอนไถ นงฺคลสีสา pole of a plough
• ลูกดิ่ง ลูกตุ้ม โอลมฺพโก plummet
• มีดโกน ขุรํ razor
• เลื่อย กกโจ saw
• กระสวย ตสโร shuttle  
• เคียว ทาตฺตํ sickle  
• ค้อนขนาดใหญ่มาก มหากูโฏ sledgehammer  
• การผ่า ผาลนํ วิทารณํ splitting
• trowel กรณี เกรียง
• vice กฏฺฐปีฬโก  คีมจับ
• weaving วายนํ การทอ
• whetstone นิกโส หินลับมีด
• wimble อาราหตฺโถ สว่าน

เวลา

• กาล เวลา  กาโล เวลา time
• อดีต  อตีโต (กาโล) past
• ปัจจุบัน  ปจฺจุปนฺโน (กาโล) present
• อนาคต  อนาคโต (กาโล) future
• วัน ทิวโส ทิวสํ; ติถิ ติถิ วันทางจันทรคติ; อโห อหํ
• วันเพ็ญ วันพระจันทร์เต็มดวง ปุณฺณมี fullmoon day
• 14 ค่ำ จุทฺทสมี จาตุทฺทสี-สึ (ติถิ)
  15 ค่ำ ปญฺจทสี-สึ ปณฺณรสี-สึ (ติถิ)
• วันอุโบสถ  อุโปสโถ อุโปสถทิวโส อุโปสถทินํ fast day
• สองสามวัน  กติปาหํ  a few days
• 7 วัน, สัปดาห์ สตฺตาหํ  week
• วันอาทิตย์ รวิวาโร อาทิจฺจวาโร Sunday
• วันจันทร์ จนฺทวาโร Monday
• วันอังคาร กุชวาโร Tuesday
• วันพุธ พุธวาโร Wednesday
• วันพฤหัสบดี คุรุวาโร Thursday
• วันศุกร์ สุกฺกวาโร Friday
• วันเสาร์ สนิวาโร Saturday
• เดือน มาโส month
• กึ่งเดือน ครึ่งเดือน ปักษ์ อฑฺฒมาโส อทฺธมาโส ปกฺโข fortnight
• ประมาณ 1 เดือน มาสมตฺต (คุณ.)
• สามเดือน ไตรมาส เตมาสํ (ตัทธิต)
• ปี สํวจฺฉโร สํวจฺฉรํ  สรโท วสฺโส วสฺสํ year
• ฤดู อุตุ อุตุ season
• ฤดูร้อน คิมฺหาโน summer summertime
• ฤดูฝน วสฺสาโน วสฺโส วสฺสํ rainy season
• ฤดูหนาว เหมนฺโต winter
• ฤดูใบไม้ร่วง สรโท autumn/fall
• ฤดูใบไม้ผลิ วสนฺโต spring springtime
• พุทธันดร พุทฺธนฺตรํ (ระยะเวลาระหว่างพระพุทธเจ้าพระองค์หนึ่งกับอีกพระองค์หนึ่ง)
• กัป กัลป์ กปฺโป (กำหนดอายุของโลก; กำหนดอายุของสัตว์ =อายุกัป เช่น 100 ปี)
• เวลากลางวัน ภาคกลางวัน ทิวา นิ. ทิวสภาโค day
• เวลากลางคืน ภาคกลางคืน รตฺติ รตฺติภาโค night
• เวลาใกล้รุ่ง เช้าตรู่ เช้ามืด ปจฺจูโส ปจฺจุสฺโส ปจฺจูสสมโย ปจฺจุสฺสสมโย early morning
• อรุณ อรุโณ อรุโณทโย dawn
• เวลาเช้า ปุพฺพณฺโห ปุพฺพณฺหสมโย; ปาโต (นิ.) forenoon
• เวลาสาย อุสฺสุโร อุสฺสูโร (กาลมีพระอาทิตย์ในเบื้องบน)
• เที่ยงวัน มชฺฌณฺโห midday
• เวลาบ่าย อปรณฺโห afternoon
  วฑฺฒมานกจฺฉายา (เวลามีเงาอันเจริญ)
• เวลาเย็น สาโย
• เวลาเย็นนัก ดึกนัก อติสาโย
• พลบค่ำ สมนฺธกาโร ปโทโส วิกาโล
• เที่ยงคืน นิสีโถ อฑฺฒรตฺโต อฑฺฒรตฺตา อฑฺฒรตฺติ อฑฺฒรตฺตํ midnight
• ปฐมยาม ปฐมยาโม
• มัชฌิมยาม มชฺฌิมยาโม
• ปัจฉิมยาม ปจฺฉิมยาโม

ในวัน

• ในวันวาน เมื่อวาน หิยฺโย yesterday
• ในวันซืน เมื่อวานซืน ปรหิยฺโย ปเร day before yesterday
• ในวันนี้ อชฺช สชฺชุ today
• ในวันพรุ่งนี้ เสฺว สุเว อปรชฺชุ tomorrow
• ในวันมะรืน ปรสุเว day after tomorrow
• ในวันรุ่งขึ้น ในวันถัดไป (ของวันที่กล่าวถึง) ปุนทิวเส next day
• ในวันอื่น ปรชฺชุ other day
• ในวันอื่นอีก อปรชฺชุ other day
• ในวันหนึ่ง เอกทิวสํ
  one day, on a certain day
• ในวันนั้น ตสฺมึ ทิวเส, ตํทิวสํ
• ในวันเดียวกันนั้น ตํทิวสเมว on the same day
• ในวันที่ 7  สตฺตเม ทิวเส on seventh day
• ในวันที่ 7 จากวันนี้ อิโต สตฺตเม ทิวเส seven days from now

ในขณะ ในสมัย ...

• ในขณะนั้น ตสฺมึ ขเณ, ตํขณํ สชฺชุ
• ในขณะนั้นทีเดียว ตํขณญฺเญว
• ในสมัยนั้น ตสฺมึ สมเย, เตน สมเยน, ตํ สมยํ
• ในสมัยหนึ่ง เอกสฺมึ สมเย, เอเกน สมเยน, เอกํ สมยํ
• ในปีนี้ อิมสฺมึ สํวจฺฉเร

 

ในเวลา ในกาล

• ในเวลา(กลาง)วัน ทิวา
• ในเวลา(กลาง)คืน รตฺติยา รตฺติยํ รตฺตํ
• ในเวลาเช้า ปาโต ปุพฺพณฺเห ปุพฺพณฺหสมเย
• ในเวลาเช้าตรู่ ปาโตว
• ในเวลาอรุณ ในเวลาอรุณรุ่ง อรุเณ อรุณุคฺคมนกาเล
• ในเวลาใกล้รุ่ง ปจฺจูสกาเล ปจฺจูสสมยํ
• ในเวลาเที่ยงวัน เที่ยงวัน มชฺฌณฺเห มชฺฌนฺติกสมเย
• ในเวลาบ่าย อปรณฺเห วฑฺฒมานกจฺฉายาย (ในเวลามีเงาอันเจริญ)
• ในเวลาเย็น สายํ สายณฺเห สายณฺหสมเย
• ในเวลาเย็นนัก ดึกนัก อติสายํ
• ในเวลาพลบค่ำ สมนฺธกาเร ปโทเส วิกาเล
• . . . . . . . . .
• ในกาลนี้ เดี๋ยวนี้ อิทานิ เอตรหิ สมฺปติ อธุนา
• ในกาลก่อน ปุพฺเพ ปุเร ปุรา ภูตปุพฺพํ
• ในกาลภายหลัง ปจฺฉา
• ในกาลชั่วครู่ มุหุตฺตํ
• ในกาลอันสมควร กาลํ กลฺลํ
• ในกาลใด เมื่อใด ยทา (ไม่ใช่คำถาม)
• ในกาลนั้น เมื่อนั้น ตทา อถ
• ในกาลนั้น ครั้งนั้น อถ  ครั้งนั้นแล 'อถ โข'
• ครั้งนั้น ในวันหนึ่ง, ครั้นภายหลัง ณ วันหนึ่ง อเถกทิวสํ
• ในกาลไร เมื่อไร กทา
• ในกาลหนึ่ง บางครั้ง บางที บางคราว เอกทา
• ในกาลทั้งปวง ในกาลทุกเมื่อ สพฺพทา สทา always
• ในกาลไหนๆ บางคราว บางครั้ง “กทาจิ กรหจิ” (ใช้คู่กัน ยกเว้นในคาถา)  กุทาจนํ

ความถี่

• ทุกวัน เทวสิกํ, ทิวเส ทิวเส
• ประจำวัน รายวัน อนุทินํ
• ทุกๆ เดือน มาเส มาเส
• ทุก 6 เดือน อนุจฺฉมาสํ
• ทุกปี อนุสํวจฺฉรํ
• เนืองๆ อภิกฺขณํ อภิณฺหํ มุหุํ
• เสมอ สพฺพทา สทา always
• (เป็น)ประจำ, (ในกาล)เป็นนิตย์ นิจฺจํ
  นิพทฺธํ สตตํ always
• ตลอดไป สทาตนาย
• ต่อเนื่อง ไม่หยุด ไม่ขาดตอน นิรนฺตรํ
• ครั้งเดียว คราวเดียว สกึ
• สองครั้ง สามครั้ง สี่ครั้ง ...  ทฺวิกฺขตฺตุํ
  ติกฺขตฺตุํ จตุกฺขตฺตุํ ...
• ร้อยครั้ง สตกฺขตฺตุํ
• (สิ้น)สามครั้ง ตโย วาเร  = ติกฺขตฺตุํ
• (สิ้น)สองครั้ง เทฺว วาเร  = ทฺวิกฺขตฺตุํ
• ในครั้งที่ 2 ทุติเย วาเร (ปูรณสังขยา)
• แม้ในครั้งที่ 2 ทุติยมฺปิ (ปูรณสังขยา)
• แม้ในครั้งที่ 3 ตติยมฺปิ (ปูรณสังขยา)
• อีก ปุน 
• บ่อยๆ หลายครั้ง ปุนปฺปุนํ ภุสํ
• บางครั้ง กทาจิ
• (ในกาล)ครั้งหนึ่ง เอกทา

ในเวลา ในกาล สำนวน สมาส

• ในเวลา(ที่เขา)ตายแล้ว มตกาเล (ในกาล แห่งเขา ตายแล้ว) — อดีต
• ในเวลา(กำลัง)(จะ)ตาย  ในเวลาใกล้ตาย มรณกาเล (ในกาลเป็นที่ตาย แห่งเขา) — ปัจจุบัน
• ในเวลานอน สยนกาเล
  (ในกาลเป็นที่นอน แห่งเขา)
• ในเวลาไป คมนกาเล 
  (ในกาลเป็นที่ไป แห่งเขา)
• ในกาลที่พระเถระเข้าไปในระหว่างพุ่มไม้แล้วออกมา
  เถรสฺส คจฺฉนฺตรํ ปวิสิตฺวา นิกฺขมนกาเล (ในกาลเป็นที่ เข้าไปแล้ว ในระหว่างแห่งพุ่มไม้ ออกมา แห่งพระเถระ)
• ในเวลาที่มาสู่ที่ใกล้ตน อตฺตโน สนฺติกํ อาคตกาเล (ในกาล แห่งเขา มาแล้ว สู่ที่ใกล้ แห่งตน)
• ในตอนแก่ มหลฺลกกาเล (ในกาล แห่งตน เป็นคนแก่)
• ในตอนเด็ก ตรุณกาเล
• ในตอนหนุ่ม ทหรกาเล
• ในเวลาเป็นสุนัข สุนขกาเล
  (ในกาล แห่งเขา เป็นสุนัข)
• ในเวลาอายุ 16 ปี  โสฬสวสฺสกาเล
  (ในกาล แห่งตน เป็นผู้มีกาลฝน 16)
• ในกาลสิ้นอายุ อายุหปริโยสาเน
  (ในกาลเป็นที่สุดลงรอบแห่งอายุ)
• ในเวลาอยากจะกิน ภุญฺชิตุกามกาเล (ในกาล แห่งตน เป็นผู้ใคร่เพื่ออันกิน)
• (ใน)สมัยพระพุทธเจ้ากัสสปะ
  กสฺสปพุทฺธกาเล
  (ในกาลแห่งพระพุทธเจ้าพระนามว่ากัสสปะ)
• . . . . . .
• ในเวลาปวารณาจำพรรษาแล้ว
  ปวาเรตฺวา วุตฺถวสฺสกาเล
• ในเวลาทำทุกกรกิริยา
  ทุกฺกรการิกกาเล
• ในชาติที่ 3 จากชาตินี้
  อิโต ตติเย อตฺตภาเว
  (ในอัตภาพที่ 3 จากอัตภาพนี้)
• ในที่สุดแห่งแสนกัปจากกัปนี้,
  (นับถอยหลัง/ย้อนหลังไปแสนกัป)
  อิโต ((ภทฺท)กปฺปโต) สตสหสฺสกปฺปมตฺถเก (ในที่สุดแห่ง กัปแสนหนึ่ง/กัปมีแสนเป็นประมาณ แต่ภัททกัปนี้)
• . . . . . . . . . . . . . . .
• (ในเวลา)ก่อนแห่งภัตร ปุเรภตฺตํ
• (ในเวลา)ภายหลังแห่งภัตร ปจฺฉาภตฺตํ
• ในระหว่างแห่งภัตร อนฺตราภตฺตํ
• (มา) ในลำดับเวลาที่ตนคิด
  จินฺติตสมนนฺตรํ อาคนฺตฺวา
•  
• (ในกาล)ต่อมา อปรภาเค กาเล
  (ในกาลอันเป็นส่วนอื่นอีก)
• พออนุโมทนาจบ  อนุโมทนาวสาเน กาเล (ในกาลเป็นที่สุดลงแห่งอนุโมทนา)
• พอแสดงธรรมจบ เทสนาวสาเน/เทสนาปริโยสาเน กาเล (ในกาลเป็นที่สุดลง(รอบ)แห่งพระเทศนา)
•  
• ตลอดเวลา(ที่ผ่านมา)นี้ เอตฺตกํ กาลํ (ตลอดกาล มีประมาณเท่านี้)
• รอสักครู่ มุหุตฺตํ อาคเมหิ
• ให้เวลาผ่านไปสักหน่อย โถกํ วีตินาเมตฺวา
• (เก็บไว้) จนกว่าเขาจะมา  (... นิกฺขิปติ) ยาว โส อาคจฺฉติ  (เขาย่อมมาเพียงไร ... ย่อมเก็บไว้ เพียงนั้น)
• (จน)ตลอดชีวิต ยาวชีวํ (สิ้นการกำหนดเพียงใดแห่งชีวิต)
• ค่อยๆ ช้าๆ เบาๆ สณิกํ มนฺทํ
• ช้า นาน จิรํ  สณิกํ
• ไม่นาน อจิรํ, น จิรสฺเสว (ต่อกาลไม่นานนั่นเทียว)
• เร็ว โดยเร็ว พลัน โดยพลัน ขิปฺปํ ขิปฺป ตุวฏํ ตุวฏ สหสา ลหุํ ลหุ ลหุโส สีฆ อรํ อาสุ
• พลันๆ เร็วๆ ไวๆ ด่วนๆ สีฆสีฆํ สีฆสีฆ
• คล่อง สีฆ
• โดยเร็ว เวเคน
• อันมีในวันพรุ่งนีี้ สฺวาตน
• เพื่อภัตรพรุ่งนี้ สฺวาตนาย (ภตฺตาย) (เพื่อภัตรอันมีในวันพรุ่ง)

เมื่อ (โดย...) (ตติยา)

• เมื่อบิดา/มารดาตาย ปิตุอจฺจเยน (โดยอันล่วงไปแห่งบิดา)
  (มาตุอจฺจเยน, มาตาปิตุอจฺจเยน) 
• เมื่อผ่านไป 10 เดือน ทสมาสจฺจเยน, ทสนฺนํ มาสานํ อจฺจเยน (โดยอันล่วงไปแห่งเดือน (ท.) 10)
• ผ่านไป 7 ปี สตฺตวสฺสจฺจเยน, สตฺตนฺนํ วสฺสานํ อจฺจเยน (โดยอันล่วงไปแห่งปี (ท.) 7)
• (10 เดือนผ่านไป ทส มาสา อติกฺกนฺตา) (เดือน ท. 10 ก้าวล่วงแล้ว)
• ผ่านไปสองสามวัน กติปาหจฺจเยน (โดยอันล่วงไปแห่งวันเล็กน้อย) a few days ago
• ตามวาระ/โดยวาระ  วาเรน

ตั้งแต่ (ปัญจมี)

• ตั้งแต่นั้น ตั้งแต่กาลนั้น ตโต (กาลโต) ปฏฺฐาย
• ตั้งแต่บัดนี้ไป อิโตทานิ ปฏฺฐาย
• ตั้งแต่(เวลาเป็น)เด็ก  ทารกกาลโต ปฏฺฐาย
• ตั้งแต่วันที่เขาบวช ตสฺส ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺฐาย
• ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป อชฺชตคฺเค อชฺชตคฺเคทานิ

ประโยคแทรก (ลักขณะ)

• เมื่อบิดา/มารดาตาย
  ปิตริ มเต, มาตริ มตาย
  (ครั้นเมื่อบิดา/มารดาตายแล้ว)
• เมื่อบิดา/มารดาตาย (ทำกาละ)
  ปิตริ กาลกเต (สนฺเต), มาตริ กาลกตาย (สนฺติยา) (ครั้นเมื่อบิดา/มารดา เป็นผู้มีกาละอันกระทำแล้ว มีอยู่)
• เมื่อมารดาและบิดาตายแล้ว
  มาตาปิตูสุ มเตสุ/กาลกเตสุ
  (ครั้นเมื่อบิดา/มารดาตายแล้ว)
• เมื่อเป็นเช่นนี้  เอวํ สนฺเต; อถ (ในเลขใน)
  (ครั้นเมื่อความเป็น อย่างนี้ มีอยู่)
• พอกล่าว(ว่า...)เท่านั้น  “...ติ วุตฺตมตฺเตเยว
• พอปรากฏขึ้นเท่านั้น  ปาตุภูตมตฺเตเยว

นิบาตบอกอุปมาอุปไมย เปรียบเทียบ

• ฉันใด ยถา เสยฺยถา
• ฉันนั้น ตถา เอวํ
• ราวกะ ราวกะว่า ราวกับ เพียงดัง ดุจ ดุจดัง เหมือน วิย อิว
• เช่นกับ เหมือน สทิส

นิบาตมีเนื้อความต่างๆ

• ยิ่ง ภิยฺโย
• โดยยิ่ง ภิยฺโยโส ภุสํ
• โดยชอบ สมฺมา
• ผิด มิจฺฉา
• เท็จ มุสา
• เปล่า มุธา
• กับ พร้อม สห สทฺธึ 
• เอง ด้วยตนเอง สยํ สามํ
• แน่ แน่แท้ แน่นอน นูน อทฺธา อวสฺสํ
• โดยแท้ อญฺญทตฺถุ อทฺธา ตคฺฆ ชาตุ กามํ สสกฺกํ
• ภายหลัง ปจฺฉา afterwards
• ก่อน เพิ่ง ยัง ตาว
• ก่อน ทีแรก ครั้งแรก ปฐมํ
• ตั้งแต่ จำเดิม ปฏฺฐาย ปภูติ
• แม้น้อยหนึ่ง กิญฺจาปิ
• บ้าง กฺวจิ
• ไกล อารา ทูร
• ไม่ไกลนัก อวิทูร
• ใกล้ สนฺติก อาสนฺน มูล ธุร
• แจ้ง ชัด อาวิ อาวี
• โอ โห อโห
• อนึ่ง จ อโถ
• ต่างๆ นานา
• ถ้าอย่างนั้น เตนหิ
• อย่างเดียว เท่านั้น เกวลํ
• โดยกำหนดมีในที่สุด อนฺตมโส
• ชื่อ ชื่อว่า ธรรมดา ธรรมชาติ นาม
• เพราะเหตุนั้น  ว่า...ดังนี้  ด้วยประการฉะนี้  ชื่อว่า อิติ
• พอละ อลํ  
• สมควร อลํ
• ควรกัน อลํ
• สามารถ อลํ
• ประดับ ตกแต่ง อลํ (อลงฺกโรติ)
• เห็นจะ..., น่าจะ… มญฺเญ
• โดย(ความ)เคารพ สกฺกจฺจํ

นิบาตสำหรับผูกศัพท์และประโยค

• ก็ หิ จ ปน ตุ
• ก็...เล่า ปน 
• เออก็ อปิจ
• ส่วน ส่วนว่า ปน ตุ
• แต่ แต่ว่า ปน ตุ  but
• เพราะว่า หิ  because
• จริงอยู่ แท้จริง หิ จ  in fact, indeed 
• ด้วย และ จ  and
• หรือ ก็ดี ก็ตาม วา  or
• บ้าง วา ปิ อปิ
• แม้ ปิ อปิ  even
• อีกอย่างหนึ่ง อถวา
• อนึ่ง จ ปน

นิบาตบอกปริกัป [เงื่อนไข]

• ถ้า ถ้าว่า หากว่า สเจ เจ ยทิ อถ
• ผิว่า ยทิ
• กระไรหนอ ยนฺนูน

นิบาตบอกความสงสัย

• ไฉนหนอ อปฺเปว
• ไฉนหนอ ชื่อแม้ไฉน อปฺเปว นาม

คำถาม (ปุจฉนะ)

• หรือ ทำไม อย่างไร กึ
• หรือ หรือหนอ นุ
• หรือ บ้างหรือ แลหรือ กจฺจิ
• บ้าง อย่างไร ใช่หรือ หรือหนอ อะไร “กจฺจิ นุ”
• หรือหนอ เพราะเหตุใด กินฺนุ
• เพราะเหตุไร กสฺมา กึการณา
• เพื่อประโยชน์อะไร กิมตฺถํ
• ใคร อะไร โก กา (กึ แปลงเป็น ก)
• อะไร กึ (แปลงเป็น ก)
• แลหรือ อย่างไร อย่างไรเล่า กึสุ
• จากไหน กุโต
• แก่ใคร เพื่อใคร กสฺส
• (ใน)ที่ไหน กตฺถ
• เมื่อไร กทา
• เท่าไร มีจำนวนเท่าไร มีประมาณเท่าไร มากเท่าไร กติ กิตฺตก กีวตก กีวติก  กีว กีวตกํ กิตฺตาวตา
• นานเท่าไร กีวจิรํ
• กี่ครั้ง สิ้นครั้งเท่าไร กติกฺขตฺตุํ กติวาร
• อายุ/พรรษาเท่าไร กติวสฺส (อุปสมฺปทาย) (เพิ่มคำว่า ชาติยา/อายุนา เมื่อถามอายุพระ)
• ไกลเท่าไร กีวทูร
• จากที่ไกลเท่าไร กีวทูรโต (ฐานโต)
• (อัน)เป็นอย่างไร  (อัน)เป็นเช่นไร กีทิส
• ชนิดไหน ประเภทไหน เป็นไฉน กตม
• อย่างไร ไฉน กถํ
• มิใช่หรือ [เชิงปฏิเสธ] นนุ
• คือ อย่างไรนี้; แล [ปทปูรณ] เสยฺยถีทํ
• หรือว่า อุทาหุ อาทู

นิบาตบอกความรับ รับคำ (สัมปฏิจฉนะ)

• ครับ ค่ะ ใช่ เออ ... อาม อามนฺตา
• อย่างนั้น ครับ ค่ะ เอวํ
• ดีแล้ว ดีละ สาธุ สาหุ
• สมควร เหมาะสม ปติรูปํ โอปายิกํ
• ไม่หนักใจ ลหุ

นิบาตสักว่าทำบทให้เต็ม (ปทปูรณะ)

• หนอ  นุ วต
• แล เว หเว โข โว
• เว้ย เว หเว
• โว้ย โว
• สิ สุ

นิบาตบอกปฏิเสธ

• ไม่ หามิได้  น โน
• พอ พอละ อย่าเลย  อลํ
• อย่า มา
• เทียว แหละ  ว
• เว้น วินา อญฺญตฺตร
• แยก อญฺญตฺตร
• นั่นเทียว นั่นเอง นั่นแหละ เอว

นิทัสสนะ (แสดง, ชี้แจง)

• อย่างนี้ เอวํ อิติ อิตฺถํ

คุณภาพ ลักษณะ

• ดี เจริญ สุนฺทร ภทฺร ภทฺท ภทฺทก กลฺยาณ ภุส
• ดีกว่า สุนฺทรตร เสยฺย วร
• ดีที่สุด สุนฺทรตม เสฏฺฐ
• ชั่ว เลว หีน ปาป  อสุนฺทร อภทฺทก
• ชั่ว เลว กว่า หีนตร ปาปตร ปาปิย
• ชั่ว เลว ที่สุด หีนตม ปาปตม ปาปิฏฺฐ
• ดียิ่ง อุกฺกํส ภุส
• ยอดเยี่ยม ปณีต อติสุนฺทร วิสิฏฺฐ
• ที่สุด อจฺจนฺต
• บวร สูงสุด ปวร อุตฺตม
• สูงส่ง สูงค่า ล้ำเลิศ สุขุม
• งาม สวย หล่อ สุรูป อภิรูป โสภณ อภิกฺกนฺต
• ไม่งาม น่าเกลียด วิรูป อโสภณ
• น่าดูชม น่าชอบใจ ทสฺสนีย อภิกฺกนฺต มนาป มนุญฺญ
• อ้วน หยาบ ถูล
• ผอม กิส กีส
• เตี้ยมาก แคระ วามน วามนก
• กระจอก พิการ ขญฺช
• ค่อม ขุชฺช
• ง่อย กุณี
• เป็นโรคอัมพาต ปกฺขหต
• มีอิริยาบถขาด ฉินฺนิริยาปถ
• ชราทุพพลภาพ ชราทุพฺพล
• มีรูปร่างไม่สมประกอบ ปริสทูสก
• บอด อนฺธ
• บอดข้างเดียว กาณ
• มีตาข้างเดียว เอกกฺขี
• ตาเหล่ วลิร
• หนวก หูหนวก พธิร สุติหีน
• ใบ้ มูค
• ใบ้น้ำลาย เงอะงะ เอฬมูค
• บอดและใบ้ อนฺธมูค
• บอดและหนวก อนฺธพธิร
• ใบ้และหนวก มูคพธิร
• บอดใบ้และหนวก อนฺธมูคพธิร
• มีมือด้วน หตฺถจฺฉินฺน
• มีเท้าด้วน ปาทจฺฉินฺน
• มีมือเท้าด้วน หตฺถปาทจฺฉินฺน
• มีหูขาด กณฺณจฺฉินฺน
• มีจมูกแหว่ง นาสจฺฉินฺน
• มีหูขาดจมูกแหว่ง กณฺณนาสจฺฉินฺน
• มีนิ้วมือนิ้วเท้าขาด องฺคุลิจฺฉินฺน
• มีง่ามมือง่ามเท้าขาด อฬจฺฉินฺน
• มีเอ็นขาด กณฺฑรจฺฉินฺน
• ถูกสักหมายโทษ ลกฺขณาหต
• มีรอยเฆี่ยนด้วยหวาย กสาหต
• ถูกออกหมายสั่งจับ ลิขิตก
• มีโรคเรื้อรัง ปาปโรคี
• มีเท้าปุก สีปที
• มีมือเป็นแผ่น ผณหตฺถก
• มีคอพอก คลคณฺฑิก
• สุก ปกฺก
• ดิบ  อามก
• แห้ง สุกฺข
• เปียก ชุ่ม ตินฺต อลฺล
• ใหม่ สด นว นวก อภินว
• เก่า ปุราณ ชิณฺณ
• เน่า บูด ปูติก
• หอม มีกลิ่นหอม สุคนฺธ
• เหม็น กลิ่นไม่ดี ทุคฺคนฺธ
• ฉลาด มีปัญญา กุสล สปฺปญฺญ ปญฺญวนฺตุ ปณฺฑิต เมธาวี อชฬ พฺยตฺต
• โง่ ปัญญาทึบ  ทนฺธ ทุปฺปญฺญ มูฬฺห มนฺทพุทฺธิก ชฬ
• รวย ร่ำรวย มหทฺธน มหาโภค ธนวนฺตุ อฑฺฒ อิพฺภ
• จน ยากจน ทลิทฺท ทฬิทฺท ทุคฺคต
• มีบุญ ปุญฺญ ลกฺขี
• ไม่มีบุญ อปุญฺญ
• มีโทษ สาวชฺช
• ไม่มีโทษ อนวชฺช
• มีอายุน้อย อปฺปมายุก
• มีอายุยืน ทีฆายุ ทีฆายุก ทีฆายุกา ทีฆาวุ
• มีอายุ 16 โสฬสวสฺโส-สา (พหุพ. สมาส) โสฬสวสฺสิโก-สิกา (ตัทธิต)
• มีอายุ 16 ปี (ย่าง), มีอายุรุ่นราว 16 ปี.  โสฬสวสฺสุทฺเทสโก-สิกา (เป็นผู้อันบุคคลพึงแสดงขึ้นว่ามีกาลฝน 16) (นามกิตก์)
• มีอายุ 20 วีสติวสฺโส-สา 
  มีอายุหย่อน/ไม่ถึง 20 อูนวีสติวสฺโส-สา
• มีกิจน้อย อปฺปกิจฺจ
• มีลาภน้อย อปฺปลาภ
• โชคดี ธญฺญ สุภาค
• โชคร้าย ทุกฺขิต ภาคฺยหีน
• มีลูก มีบุตร สปุตฺตก
• ไม่มีลูก ไม่มีบุตร อปุตฺตก
• เป็นมิตร ใจดี ช่วยเหลือ อวิรุทฺธ สุหท อนุกูล
• ไม่เป็นมิตร ใจร้าย ทุหท วิรุทฺธ
• เป็นศัตรู วิรุทฺธ
• อ่อนโยน อ่อนนุ่ม มุทุ
• แข็ง กระด้าง ถทฺธ
• สามารถ สมตฺถ ปฏิพล
• เคลื่อนที่ได้ ชงฺคม จล ปาริหาริย
• เคลื่อนที่ไม่ได้ มั่นคง อจล ถาวร
• ถาวร เที่ยง นิจฺจ ถาวร
• ไม่เที่ยง ไม่ถาวร อนิจฺจ
• ขยัน ไม่เกียจคร้าน อนลส ทกฺข อกุสีต
• เกียจคร้าน ขี้เกียจ อลส กุสีต
• หนัก ภาริย ครุ ครุก ธุร
• เบา ลหุ ลหุก สลฺลหุก
• ตึง อสิถิล  
• หย่อน สิถิล สถล อนธิก
• มั่น มั่นคง แน่น ทฬฺห
• มั่น แน่น ทฬฺห
• ได้รับการชมเชย อภิตฺถุต
• ได้รับการนับถือ มานิต พหุมต
• ถูกดูหมิ่น เหยียดหยาม ดูถูก นินฺทิต วมฺภิต
• มีชื่อเสียง รู้จักกันดี วิสฺสุต สุปากฏ
• ไม่ปรากฏ ไม่รู้ อปากฏ อปญฺญาต
• โหดร้าย จณฺฑ ทุฏฺฐ ลุทฺท กุรีร
• ใจดี การุณิก
• มีศีล สุสีล
• ไม่มีศีล ชั่วร้าย ทุสฺสีล
• สุขภาพดี ไม่มีโรค อคิลาน นิโรค
• มีแผล บาดเจ็บ วณิต
• ชำนาญ ปฏุ ทกฺข
• ปานกลาง มชฺฌิม มตฺตญฺญู
• นิรันดร์ ต่อเนื่อง สสฺสติก
• ก้มลง โอนต
• บ้า คลั่ง อุมฺมาท มตฺต อุมฺมตฺต อุมฺมตฺตก อุมฺมตฺติกา
• ของตน ส สก 
• ถูกเป็นเจ้าของ เป็นของ.. อายตฺต
• เป็นเจ้า เป็นใหญ่ เป็นเจ้าของ สามี สามินี

ความรู้สึก บุคคลิก

• เป็นสุข มีความสุข สุขิต สุมน
• ดีใจ ร่าเริง สุมน อตฺตมน
• เป็นทุกข์ มีความทุกข์ ทุกฺขี ทุกฺขินี ทุกฺขิต ทุมฺมน
• เศร้า  ทุมฺมน อนตฺตมน
• คร่ำครวญ ปริเทวิ
• ร้องไห้ รุทมาโน/รุทมานา
• มีหน้านองด้วยน้ำตา อสฺสุมุโข/อสฺสุมุขี อสฺสุมุขินี
• มีหน้าชุ่มด้วยน้ำตา อสฺสุตินฺเตน มุเขน (อิตถัมภูตะ)
• มีนัยน์ตาเต็มด้วยน้ำตา อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ (อิตถัมภูตะ)
• มีนัยน์ตาเต็มด้วยน้ำตา อสฺสุปุณฺณเนตฺโต
• ธารน้ำตาจากนัยน์ตาทั้ง 2 ของเธอ ไหลออก  ตสฺสา อกฺขีหิ อสฺสุธารา ปวตฺตึสุ
• มงฺกุ มงฺกุภูต เก้อ เขิน เก้อเขิน
• ความรัก เปมํ เปมโก เปมกํ สิเนโห เสฺนโห
• กล้า วีร สุร
• ขลาด ภีรุก ขลฺลาต
• กร่าง นิพฺภย ‘ไม่กลัว’
• บริสุทธิ์ ปริสุทฺธ
• ไม่บริสุทธิ์ อปริสุทฺธ
• สะอาด นิมฺมล สุทฺธ
• ไม่สะอาด เศร้าหมอง  มลิน อสุทฺธ
• สกปรก เศร้าหมอง เปื้อน กิลิฏฺฐ
• ละเอียด สุขุม
• หยาบ กกฺกส
• ตั้ง(ใจ)มั่น สมาหิต
• ใจไม่ตั้งมั่น เสียสมาธิ อสมาหิต
• ปิด ปกปิด ปิดกั้น คุตฺต ฉนฺน ปฏิจฺฉนฺน
• เปิด เปิดเผย วิวฏ อนาวฏ
• ตรง ไม่งอ อวงฺก อุชุ
• โกง โก่ง งอ  วงฺก กุฏิล
• ผ่องใส สดใส ปภสฺสร ภาสุร
• ขุ่นมัว อาวิล  ไม่ขุ่นมัว อนาวิล
• มัว หมอง เศร้าหมอง นิปฺปภ มลิน
• เอื้อเฟื้อ ไม่โลภ อลุทฺธ
• โลภ ตะกละ ลุทฺธ มหิจฺฉ
• ลึก ลึกซึ้ง คมฺภีร  
• ตื้น อุตฺตาน
• เต็ม บริบูรณ์ ปูร ปุณฺณ ปริปุณฺณ สมฺปุณฺณ
• ว่าง เปล่า ตุจฺฉ ริตฺต

อายุ

• แก่ สูงอายุ  มหฺลลก มหฺลลิกา ชิณฺณ
• เด็ก หนุ่ม สาว พาล ตรุณ มาณโว มาณวิกา
• ใหม่ สด นว นวก อภินว
• เก่า ปุราณ โปราณ ชิณฺณ

ขนาด

• สั้น  รสฺส
• ยาว ทีฆ อายต อายาม   
• กว้าง วิตฺถต วิตฺถาร ปุถุล
• ยาว 13 ศอก กว้าง 4 ศอก เตรสหตฺถายาม จตุหตฺถวิตฺถาร (อันยาวโดยศอก 13 อันกว้างโดยศอก 4)
• แคบ สมฺพาธ อนายต
• สูง อุพฺเพธ
• ลึก คมฺภีร   
• ยาว 13 ศอก กว้าง 4 ศอก เตรสหตฺถายาม จตุหตฺถวิตฺถาร (อันยาวโดยศอก 13 อันกว้างโดยศอก 4)
• (แม่น้ำนั้น) ลึก 1 คาวุต กว้าง 2 คาวุต คมฺภีรโต คาวุตํ ปุถุลโต เทฺว คาวุตานิ  ตสฺสา นทิยา ปริมาณํ (คาวุตหนึ่ง โดยส่วนลึก คาวุต ท. 2 โดยส่วนกว้าง เป็นปริมาณ แห่งแม่น้ำนั้น)
• สูงโยชน์หนึ่ง โยชนุพฺเพธ (อันสูงโดยโยชน์หนึ่ง)
• (บัณฑุกัมพลศิลาอาสน์) ยาว 60 โยชน์ กว้าง 50 โยชน์ หนา 15 โยชน์
  สฏฺฐิโยชนายามํ ปณฺณาสโยชนวิตฺถตํ ปณฺณรสโยชนพหลํ ปณฺฑุกมฺพลสิลาสนํ
  (บัณฑุกัมพลศิลาอาสน์ อันยาวโดยโยชน์ 60 อันกว้างแล้วโดยโยชน์ 50  อันหนาโดยโยชน์ 15)
• (บัณฑุกัมพลสิลา) (โดย)ยาว 60 โยชน์ (โดย)กว้าง 50 โยชน์ หนา 15 โยชน์
  ทีฆโต สฏฺฐิโยชนา
  วิตฺถารโต ปญฺญาสโยชนา
  พหลโต ปณฺณรสโยชนา ปณฺฑุกมฺพลสิลา (บัณฑุกัมพลศิลา
  อันมีโยชน์หกสิบเป็นประมาณ โดยส่วนยาว  
  อันมีโยชน์ห้าสิบเป็นประมาณ โดยส่วนกว้าง 
  อันมีโยชน์สิบห้าเป็นประมาณ โดยส่วนหนา)
• ใหญ่ ยิ่งใหญ่ มหนฺต อุตฺตม
• ใหญ่โต โอฬาริก
• เล็ก เล็กน้อย ขุทฺท ขุทฺทก ปริตฺต ปริตฺตก อณุ จุล จุลฺล จุฬ
• ละเอียด ป่น อณุ จุล จุลฺล จุฬ
• น้อยและใหญ่ ขุทฺทานุขุทฺทก อณุถูล
• สูง  อุจฺจ อุจฺจํ
• ต่ำ  นีจ นีจํ
• สูงและต่ำ อุจฺจาวจ
• ต่ำ อธม นีจ
• ต่ำ ต่ำช้า หยาบ หีน โอมก

อุณหภูมิ

• เย็น หนาว สีตล
• ร้อน อุณฺห

สัมผัส

• เสมอ เรียบ เกลี้ยง สม สินิทฺธ มฏฺฐ
• ไม่เรียบ ไม่เสมอ วิสม

จำนวน ปริมาณ

• มาก พหุ พหุก พหุล สมฺพหุล อเนก อนปฺปก อธิมตฺต อธิมตฺตก
• มาก มากกว่า มากขึ้น  ปหูต
• มาก มากกว่า มากขึ้น  อธิก
• น้อย อปฺป อปฺปก อปฺปมตฺต อปฺปมตฺตก อนุมตฺต ปริตฺต ปริตฺตก โถก โถกก อีส อีสก โอมก
• เล็กน้อย สองสาม กติปย ปริตฺต
• หย่อน พร่อง อูน
• เหลือ ที่เหลือ เสส เสสก
• ทั้งปวง ทั้งหมด ทั้งสิ้น ทุกสิ่ง ทุกอย่าง ทุกคน ... สพฺพ สกล
• มีประมาณเท่านี้ เอตฺตก
• มีประมาณเท่าใด/เพียงใด ยตฺตก
• มีประมาณเท่านั้น/เพียงนั้น ตตฺตก
• ชิ้น เปสิ ขณฺโฑ ขณฺฑํ

สัพพนาม (แจกอย่าง ย ศัพท์)

• นั้น ต
• นี้ อิม
• นั่น เอต
• โน้น อมุ อมุก อสุก
• ใด ย (ไม่ใช่คำถาม)
• อื่น อญฺญ ปร
• อื่นอีก อปร
• คนใดคนหนึ่ง สิ่งใดสิ่งหนึ่ง คนหนึ่ง สิ่งหนึ่ง อญฺญตร อญฺญตม
• ?คนไหน สิ่งไหน กตร กตม
• คนหนึ่ง สิ่งหนึ่ง พวกหนึ่ง เอก
• บางคน บางสิ่ง บางพวก
  เอกจฺจ อปฺเปกจฺจ
• ทั้งสอง อุภย (แจกอย่าง ย); อุภ (แจกอย่าง อุภ)
• นอกนี้ อิตร
• ใต้ ทกฺขิณ
• เหนือ อุตฺตร
• ซ้าย วาม
• ข้างซ้าย วามปสฺสํ
• ขวา ทกฺขิณ
• ข้างขวา ทกฺขิณปสฺสํ
• ก่อน ปุพฺพ ปุพฺพก
• เช่นนั้น สทิส
• เช่นเรา มาทิส
• เช่นท่าน ตาทิส

สี

• สีขาว ปณฺฑโร
• สีขาวอมเหลือง ปณฺฑโร
• แดง รตฺต โลหิต
• แดงอ่อน อรุณ
• ชมพู ปาฏล
• เหลือง ปีต
• ขาวอมเหลือง ปณฺฑุวณฺณ ปณฺฑร
• ซีด ปณฺฑร
• ส้ม ปีตรตฺต
• เขียว หริต
• น้ำเงิน นีล
• น้ำเงินอ่อน ฟ้า มนฺทนีล
• ขาว โอทาต เสต ปณฺฑร
• ดำ กาฬ กณฺห
• เทา ธูสร
• หลากสี กมฺมาส
• น้ำตาล ปิงฺคล
• น้ำตาลแก่ กณฺหปีต
• น้ำตาลอ่อน กปิล

รสชาติ

• อร่อย หวาน มธุร
• เปรี้ยว อมฺพิล
• เค็ม โลณ ลวณ โลณิก
  จืด อโลณิก
• เผ็ด เผ็ดร้อน กฏุ กฏุก
• ขม  ติตฺต ติตฺตก
• ฝาด กสาว

เสียง

ระยะทาง

• ใกล้ สมีป อาสนฺน อวิทูร
• ไกล ทูร

เงื่อนไข สภาพ ฐานะ

• ง่าย อีส อีสก

รูปร่าง

• กลม จกฺกาการ วฏฺฏุล วฏฺฏ
• รูปไข่  อณฺฑาการ
• ครึ่งวงกลม อทฺธจกฺกการ
• (มี) สี่มุม จตุรสฺส
• (มี) สามเหลี่ยม ติโกณก
• (มี) แปดเหลี่ยม อฏฺฐํสิก
• ซึ่งมีรูปทรงกลม(เล็กๆ) โคฬการ
• คม ติขิณ
• ไม่คม ทื่อ อติขิณ
• หนา ฆน พหล
• หนานัก อติพหล
• บาง ตนุ

โรค

• โรคตา  จกฺขุโรโค
• โรคหู  โสตโรโค
• โรคจมูก  ฆานโรโค
• โรคลิ้น  ชิวฺหาโรโค
• โรคกาย  กายโรโค
• โรคศีรษะ  สีสโรโค
• โรคที่ใบหู  กณฺณโรโค
• โรคปาก  มุขโรโค
• โรคฟัน  ทนฺตโรโค/โอฏฺฐโรโค ม.
• โรคไอ  กาโส
• โรคหืด  สาโส
• โรคไข้หวัด  ปินาโส
• เป็นไข้หนัก  พาฬฺหคิลาน (คุณ.)
• โรคไข้พิษ  ฑโห ฑาโห
• โรคไข้เซื่องซึม  ชโร
• โรคในท้อง  กุจฺฉิโรโค
• โรคลมสลบ  มุจฺฉา
• โรคบิด โรคลงแดง  ปกฺขนฺทิกา
• โรคจุกเสียด  สุลา สูลา ม. ยุ.
• โรคลงราก  วิสูจิกา
• โรคเรื้อน  กุฏฺฐํ
• โรคฝี  คณฺโฑ
• โรคกลาก  กิลาโส
• โรคมองคร่อ  โสโส
• โรคลมบ้าหมู  อปมาโร
• โรคหิดเปื่อย  ททฺทุ
• โรคหิดด้าน  กณฺฑุ
• โรคคุดทะราด  กจฺฉุ
• หูด  รขสา /นขสา ม.
• โรคละอองบวม  วิตจฺฉิกา
• โรคอาเจียนโลหิต  โลหิตํ
• โรคดี(เดือด)  ปิตฺตํ /โลหิตปิตฺตํ ยุ.
• โรคเบาหวาน  มธุเมโห
• โรคเริม  อํสา
• โรคพุพอง  ปิฬกา
• โรคริดสีดวง  ภคนฺทลา

ธรรม

• นิพพาน นิพฺพานํ โมกฺขธมฺโม อมตํ

อื่นๆ

• ปัญหา ปญฺโห ปญฺหา
• การแก้ การตอบ คำตอบ วิสฺสชฺนํ วิสฺสชฺนา ปฏิวจนํ
• เครื่องหมาย; จำนวนเลข, ข้อ องฺโก
• ฝัน  สุปินํ dream
• ฝันร้าย  ทุสฺสุปินํ nightmare