พจนานุกรมธาตุ

ธาตุ
ธาตุ อรรถ ตัวอย่าง หมวดธาตุ

กก

โลลเย

เหลวไหล, เลวทราม

กกติ กาโก กากี

  • กาโก กาก์ (ตัวผู้)  ตัวเมียเป็น กากี.   ศัพท์เป็นชื่อของกาก์ คือ กาโก ธงฺโก วายโส พลิโภชี อริฏฺโฐ - ส.
ภู (อ)
[ธป]

กกิ

โลลิจฺฉาคพฺเภสุ

เหลวไหล, โลเล; ปรารถนา, เย่อหยิ่ง

กกตีติ กาโก, กากี กา, แม่กา.

ภู (อ)

กกิ

โลลคเต

เหลวไหล, โลเล; ไป, ถึง, บรรลุ

กงฺกตีติ กงฺโก โลหปิฏฺโฐ นกอีลุ้ม, เหยี่ยวแดง.

ภู (อ)

กกิ

คติยํ

ไป, ถึง, เป็นไป

กงฺกติ

ภู (อ)
[ธป]

กกฺข

หสเน

หัวเราะ, ยิ้มหัว, รื่นเริง

กกฺขติ กกฺขโล

  • กกฺขโล ค. หยาบคาย, หยาบช้า, ทารุณ (จากธาตุนี้ อล ปัจ - สูจิ).
ภู (อ)
[ธป]

กข

หสเน

หัวเราะ, ยิ้มหัว, รื่นเริง

กขติ 

ภู (อ)
[ธป]

กขิ
[กขิ, กงฺข]

อิจฺฉาสํสเย

ปรารถนา, หวัง, อยาก; สงสัย

กงฺขติ.
ธนํ กงฺขติ.  พุทฺเธ กงฺขติ.
อากงฺเขยฺย เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ.
าภิกงฺขามิ มรณํ.
อากงฺขา. ความหวัง. กงฺขา ความสงสัย.

ภู (อ)

กขิ

กงฺขายํ

สงสัย, เคลือบแคลง, กินแหนง

กงฺขติ กงฺขา กงฺขยนา กงฺขายิตฺตํ

  • ศัพท์เป็นปริยายของ กงฺขา คือ วิมติ วิจิกิจฺฉา เทฺวฬฺหกํ เทฺวธาปโถ สํสโย อเนกํสคาโห อาสพฺพนา ปริสพฺพนา อปริโยคาหนา 
    จิตฺตสฺส ฉมฺภิตตฺตํ มโนวิเลโข - ส.
     
ภู (อ)
[ธป]

กขิ

อิจฺฉายํ

ปรารถนา, อยากได้, ชอบใจ, รักใคร่

กงฺขติ อภิกงุขติ

อา. ธนํ กงฺขติ อยากได้ทรัพย์  นาภิกงฺขามิ มรณํ (ข้าพเจ้า) ไม่อยากตาย - ส.

ภู (อ)
[ธป]

กงฺข
[กขิ, กงฺข]

อิจฺฉาสํสเย

ปรารถนา, หวัง, อยาก; สงสัย

กงฺขติ.
ธนํ กงฺขติ.  พุทฺเธ กงฺขติ.
อากงฺเขยฺย เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ.
าภิกงฺขามิ มรณํ.
อากงฺขา. ความหวัง. กงฺขา ความสงสัย.

ภู (อ)

กจ

ชุเต

สว่าง; รุ่งเรือง

กจฺจติ ทิพฺพตีติ กจฺโจ คนแรกๆ, ต้นตระกูล.
กาเจติ.
กจติ ทิพฺพตีติ กาโจ กาจมณี (แก้วมณี).

ภู (อ), ทิว (ย), จุร (เณ ณย)

กจ

พนุธเน

ผูก, พัน, รัด มัด

กจติ กญฺจุโก กญฺจุกี

  • กญฺจุโก ป. เสื้อกั๊ก; เกราะ; คราบงู; หีบ, ซอง, ฝักมีด, เครื่องปกคลุม (อช.294-655-962),
  • กญฺจุกีี ป. คนรับใช้นางใน, เถ้าแก่. ซึ่งมี 2 ศัพท์เป็นคู่กัน คือ กญฺจุกี โสวิทลฺโล (อช. 342) [จาก กจ ธาตุนี้ ทั้ง กญฺจุโก กญจุกี - สูจิ].
     
ภู (อ)
[ธป]

กจ

ทิตฺติยํ

ส่องสว่าง, สวยงาม

กจฺเจติ กจฺจยติ กจฺโจ กจฺจาโน กจฺจายโน กาติยาโน

  • กจฺโจ คนสวยงาม; อีกอย่างหนึ่ง เป็นชื่อของบุรพบุรุษคนหนึ่ง - ส.
  • กจฺจาโน กจฺจายโน กาติยาโน เป็นเหล่ากอ หรือ เนื่องในวงศ์ของกัจจะ. หญิงเป็น กจฺจายนี กาติยานี - ส.
ภู (อ)
[ธป]

กจ

ตาเร (อจฺยุจฺจสทฺเท)

ร้องดังก้อง, ร้องกึกก้อง, 'เสียงสูงยิ่ง'

โกจติ โกญฺโจ โกญฺจนาโท

  • โกญฺโจ  นกกะเรียน  ตัวเมียเป็น โกญจา.
  • โกญฺจนาโท  โกญจนาท, เสียงร้องของนกกะเรียน [โกญฺจ-นาท] และเป็นชื่อของเสียงช้างร้อง ซึ่งคล้ายนกกะเรียนด้วย.
ภู (อ)
[ธป]

กจิ

ทิตฺติพนฺเธ

สว่าง, รุ่งเรือง; ผูก

กญฺจติ ทิพฺพตีติ กญฺจนํ กาญฺจนา วา ทอง.

ภู (อ)

กชิ

รุเห

งอกขึ้น

ภู (อ)

กชฺช

ปีฬเน

เบียดเบียน, บีบคั้น

กชฺชติ.

ภู (อ)

กชฺช

พฺยถเน

เบียดเบียน, กำจัด

กชฺชติ

ภู (อ)
[ธป]

กฏ

กฏติ.
กโฏ. เสื่อลำแพน, ขมับช้าง ฯลฯ.
กฏโก, กฏกํ. กำไลมือ, ไหล่ภูเขา ฯลฯ.

ภู (อ)

กฏ

วสฺสาวรเณ; คติยญฺจ

"ห้ามฝน" เข้าหน้าหนาว (?); ไป, ถึง, เป็นไป

กฏติ กโฏ ปากโฏ กฏโก-กํ กฏุโก กฏุ

  • กโฏ  ป. น้ำมันเมาของช้าง; เสื่อลำแพน; ชัย, ความชนะ; โยนี, ของลับหญิง (อช. 364-455-997) [จาก กฏ นี้ - สูจิ].
  • ปากโฏ  ค. ปรากฏ, "ไป หรือ เป็นไปชัดเจน หรือ ทั่วถึง" [ป+กฏ =คติยํ - สูจิ].
  • กฏโก-กํ  ป. นป. กำไลมือ, ทองปลายแขน; ไหล่เขา, ลาดเขา (อช. 285-608) [จาก กฏ นี้ - สูจิ].
  • กฏุโก กฏุ  ค. หยาบคาย, ดุร้าย, ร้ายกาจ; ผิด, ไม่ควร; น. รสเผ็ด, ของเผ็ด; อิ. กฏุกา, กฏุกโรหิณี ข่า (อช. 148-582-976) [จาก กฏ นี้ ทุกศัพท์ - สูจิ].
ภู (อ)
[ธป]